| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

WACHICHOW: Epektibo sa Hayblad

Page history last edited by Edgar S. Godin 14 years, 7 months ago

Healthnotes

Ni Prof. Copelio

Bimag 09-16-09

 

SA kanunay kining tagsulat nag-amping pag-ayo sa kaugalingon. Self-control. Disiplina sa bisan unsang kalihokan, mga pagkaon ug ilimnon. Tungod kay mitagam na lagi sa nahiagoman kaniadtong mga bikil sa kaugalingong lawas nga wala mapaayo bisan sa espesyalistang mga doktor. Kay lagi ang bisan unsang mga pagkaon nga maayo, mga ilimnon ug bisan ang lingaw-lingaw nga maghinobra mahimong makadaot ug makahatag bikil sa atong panglawas.

 

Tungod sa dako na kaayong pag-amping sa kaugalingon kay naleksiyon na lagig maayo sa nahiagomang mga pagtulun-an nga kasagaran gayong modangat sa panahon sa kabatan-on, makahimo pa gihapon ako pagdagan karon sa gilay-ong usa ka kilometro, makahimo gihapon pagbansay sa boksing nga molanat kutob sa lima ka round, walay pupahulay. Kay lagi bisag milapas nag maayo sa kalendaryo ang akong pangedaron, kaluoy sa Diyos, lig-on pa ang akong mga tuhod ug lutahan. Dili sama sa uban nga bisan og manghod pa kaayo nakog edad managlisod na usahay sa pagtindog ug paglakaw gumikan sa arthritis, reyuma o hayblad.

 

Tungod kay ako nagatuo sa hingpit nga ang sakit o bisan unsang balatian nga mahimong makabikil sa atong panglawas mahimo natong makontrol, mahimong malikayan. Kay lagi ang sakit o bisan unsang balatian nga mahimong motakboy kanato naggumikan man sa wala sa lugar natong mga buhat ug lihok, naghinobrang mga pagkaon ug ilimnon nga wala na kinahanglana sa atong lawas. Ang sakit o balatian lamang nga dili nato mahimong makontrol ug dili mahimong kalikayan mao ang minugna ug hinatag kanato sa Labaw tang Amahan, kaha aron pagsulay kanato ug pagsukod kon unsa kadako ug unsa kalig-on ang atong pagtuo ug pagsalig Kaniya.

 

Sa laktod nga pagkasulti, ang sakit o bisan unsang balatian nga modangat ug motakboy kanato ato ra mismong tinuyoan.

 

Apan ang kinabuhi usahay mapugsanon kaayo, dili nato kabalibaran. Kay lagi may mga higayon usahay nga dili nato kalikayan, mapugos gayod kita paghimo sa buhat nga dili nato gusto. Mapugos ta usahay pagyatak sa atong garbo ug prinsipyo.

 

Sama sa nahitabo sa among lakaw kaniadtong Mayo 25 paingon sa Oroquieta City diin nahitakdang modula sa championship ang akong boksingero nga midaog sa elimination ug semi-final sa gipahigayong LGU Amateur Boxing Tournament sa 81st Anniversary Celebration sa among lalawigan sa Misamis Occidental.

 

Kay garbo lagi sa among lungsod sa Bonifacio nga nakasulod sa final ang among sinaligang boksingero, walay tihik-tihik ang among mga snack ug pagkaon. Ang tesorera sa among lungsod nga gipakuyog gayod sa mahunahunaon kaayo namong mayor sa gisakyan namong service van nagpalit mga espesyal pineapple pie nga giparesan sa bugnaw kaayong pineapple juice.

 

Ako naglikay gayod unta sa mga pagkaon ug ilimnon nga tam-is kay dili lagi gusto nga madiyabetes ug mahayblad. Apan unsaon nga tagtunga man gayod sa haon sa special pineapple pie ang budget kanamong tanang nag-uban pagsakay sa among

service van.

 

Unya ang nakaporke pa gayod kay sa among paghiabot didtos Oroquieta City didto na sab mi midiretso pagsulod sa usa ka high class nga restawran. Alas onse pa lang ang takna sa among paghiabot ug ala una pa sa hapon magsugod ang dula. Dako pa kaayo ang among panahon sa pagpaniudto ug pagpahulay. Mao tingaliy hinungdan nga nagpatuyang lag order ang galante kaayo namong tesorera. Mga sud-ang lamian pero kargadog tambok o fats ilabi na gayod ang sinugbang baboy. Tingali maoy order sa among halangdong mayor nga busgon mig maayo aron seguradong modaog sa kampeyonatong sangka ang among boksingero.

 

Gipakaingon nako kon mao na kadto ang kataposan sa among kaon ug inom nga walay tihik-tihik sa mga kalan-on ug ilimnon nga pulos makapadiyabetes ug makapahayblad. Apan misamot man hinuon diay.

 

Tungod kay mas grabe man hinuon ang nahitabong mga kaon ug inom sa amo nang pagpamauli. Siyempre, blowout god, kay midaog lagi, pulos espesyal ang mga sud-ang giorder sa among mapahiyomon kanunayng tesorera. Walay tihik-tihik ang among panihapon paghiabot sa usa ka mahalong restawran sa Ozamiz City. Haskang panihapona. Seguradong diyabetes ug hayblad ang sangkoan.

 

Ilabi na kay nianang pagkabuntag didto sa among lungsod duna na man say nagletson. Uy, alang-alang mag daganan o likayan pa. Ug lisod man sab kon mangita pag laing potahe nga bisita lang god, igo lang gidapit pagpakighugyon sa okasyon nga gipahinungdan. Busa atraka na sab gihapon sinalikway ang kaugalingong prinsipyo ug garbo. Bahala nag unsay dangatan. Madiyabetes o mahayblad. Unsay kabalak-an. Kasayon ra nak-awton sa maong mga tirada sa kapalaran. Kamao na god ta kaayo sa mga teknik sa self-defense. Dunay paawas-awas og out positioning. Busa walay angay kabalak-an.

 

Paghiabot nako sa balay, miipis dayon ko sa inandam kanunay nakong magic formula, ang LWC (Linagang Wachichow) nga dili mahurot ug dili gayod mabugnaw sulod sa termos tungod kay ako ra man kanunay ang bugtong naggamit. Tungod kay akong hiamgohan nga morag nanghugot ang akong agtang ug tangkugo timailhan nga ang akong blood pressure taas. Lagmit 170 over 110 o mas taas pa. Kay ang normal nakong blood pressure 150 over 90 o 120 over 70. Nindot ug maayo kaayo akong pamatyag sa kaugalingon sa ingon niana ang blood pressure nga maoy akong gimintin kanunay. Kay kon moabot na ganig 150 over 110 ang akong blood pressure morag lain ang paminaw ko sa kaugalingon, dali ko mahisagmuyo. Labi na gayod kon morag manghugot ang akong agtang ug tangkugo. Bisan lang gani ang over 100 dili na nako gusto.

 

Sa maong higayon segurado ko nga taas ang akong blood pressure. Ug maoy hinungdan nga kanunay kong miinom og daghan sa akong magic formula hangtod nga nakahurot kog baleg duha ka termos sulod lang sa usa ka adlaw ug tunga. Sa ikaupat nga adlaw god, kinahanglang motungas ko ngadto sa among bukid sa Dulian aron pagpahigayon sa nahitakdang assembly sa among kooperatiba.

 

Ug tuod man, sa ako nang pagtungas nianang ikaupat nga adlaw, ingon sa nahibalik na ang maayo nakong pamatyag sa kaugalingon, wala na manghugot ang akong agtang ug tangkugo. Pero hinuon, morag duna koy laing naamgohan… ang pamatyag nako sa kaugalingon morag gaan, ingon sa dali kong masarasay.

 

Ilabi nas akong pagkaligo didtos sapa sa Usugan daplin sa among yuta, natingala kaayo ko kon nganong ingon sa mituyok ang dakong linaw nga akong gilangoy-langoyan. Ug ingon sa nawad-an ko og kusog. Dili ko hapit moirog kon molangoy. Maoy hinungdan nga mikawas ko bisag gusto pa unta maligo. Giganahan unta ko sa kahanlas sa bugnaw ug tin-aw kaayo nga tubig, ang mga balas nga akong gitumban ingon sa nanggitik sa akong mga lapalapa. Apan sa labihan nakong katingala, dugay kong nakahaw-as sa tubig. Naunsa ba nga nagpunay man kog kasarasay, daling mapukling bisan sa hinay lang nga pagliyo-liyo sa tin-aw nga tubig.

 

Ug mas labi pa akong natingala dihang ingon sa midagan ang gilingkoran nakong bangko paghibalik ngadtos among kooperatiba. Ako gayod ganing gihikap kay ingon sa miirog sa akong tan-aw. Taas tingali kaayo ang akong blood pressure, maoy misantop sa akong hunahuna. Apan nganong wala man manghugot ang akong agtang ug tangkugo nga mao kanunay akong bation kon mahayblad?

 

Paghiabot sa among barangay health worker o BHW, nagpa-BP dayon ko.

 

"Uy, naunsa man, Lo, nga naanemik man ka, 90 over 70 na man lang imong blood pressure," pulong pa ni Wayne nga matingad-ong mitutok nako.

 

Ingon sa dili ko makatuo sa akong nabati. Unsaon nako pagkaanemik nga sa miagi lang adlaw nanghugot man ang akong agtang ug tangkugo? Nagpasabot nga taas kaayo akong blood pressure tungod sa daghang tambok ug tam-is. Maoy hinungdan nga gisubli ni Wayne ang pag-BP kanako kay basig nasayop lang.

 

"Mao gyod, Lo, 90 over 70 ra gyod," maoy subling pamulong ni Wayne nga ako na gayong gituohan. "Mao diay, Lo, nga mora kag way kusog kay anemik man diay ka," maoy patin-aw sa akong apo nga dako kaayong babaye, taas ug tambok maong siyay gihimo namong tindera aron walay magbinuang ug, kay nakatapos sab sa Computer Science, makamao sa recording sa lakaw sa tindahan.

 

Sa kabalaka nga basig mograbe na hinuon pag-ayo ang akong pagka anemik, gihunong nako dayon ang paggamit sa akong magic formula niadto mismong buntaga. Wala na ko mobalik pag-inom hangtod sa pagkaugma. Baleg usa ka adlaw. Kay gusto nakong masuta kon nagpabilin pa ba gihapon akong anemik.

 

"Arang-arang na, Lo. Kay 100 over 70 na," maoy pamulong ni Wayne nga ingon sa natingala. "Dali ka ra man diay naulian, Lo… unsa may imong gibuhat?" maoy iyang pakisayod.

 

"Unsay akong gibuhat? Wala. Tungod kay wala na man ko mogamit sa akong magic formula," maoy akong patin-aw diin si Wayne ug ang tanang kauban namo didto sa hawanan nahikatawa.

 

"Aha, mao diay nakapaanemik nimo, Lo, ang imong linagang wachichow. Ang LWC nimo nga kusog diay kaayo makapaus-os sa dugo. Dili man diay problema kon mahayblad ta karon kay naa man nang imong magic formula, Lo, nga makapahimo pa gani natong anemik kon dili buot mahayblad," pulong pa ni Wayne nga masaligon na kaayo. Dili na mahadlok mahayblad sa labihang katambok kay naa nay daghang wachichow nga among gitanom sa among yuta, bisan sa daplin mismo sa among tugkaran.

 

"Tinuod gyod na kaayo. Kay sukad ko nag-inom-inom sa linagang wachichow nawala ang pagpanakit sa akong tangkugo," mao say tug-an ni Manoy Dorico nga mibiya na ganig inom sa kinaham niyang bag-ong dawat nga tuba ni Jonathan tungod kay morag nahayblad.

 

Tinuod kaayo ang tanang gisulti sa akong magulang ug apo. Tungod kay sa pag-BP kanako ni Wayne nianang pagkasunod adlaw, 120 over 70 ang akong blood pressure nga maoy normal kaayo alang kanako.--

 

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.