Sugilanon ni Donzkie B. Aton (Young Blood Writer)

Bagtik, San Remegio Cebu

(Napatikan nag mga sugilanon si DBA dinhi sa Bisaya. Kasamtangan siyang nagtungha sa UCLM, Cebu sa kursong Bachelor of Science in Marine Technology. Ulitawo pa. Kining maong tampo pagaisipon nga basehan sa pagapiliong "Labing Masaarang Bag-ong Magsusulat sa Bisaya sa Tuig 2010.)

KON mag-antos masantos. Mao kini ang panultihon nga imong gitamod. Usa ka salbabida nga ginahimong gabayan sa pagpanikaysikay atubangan sa dakong lawod sa kakabos. Morag panumpa sa usa ka hinigugma— nga mobalik gikan sa usa ka hataas kaayong panaw— nga imong gipakabathala. Apan wala ka gani masayod kon kinsa nga pilosopo, kaha magbabalak kun dakong tawo nga namulong niini. Mipabuliskad sa imong dughan nga sa imong pagtuo tinuod. Pero unsay nahitabo? Tan-awa ra nang kalaki nimo…

Saksi ko kon giunsa nimo pagbugno ang kalisod, sa kakusgan niining milugnot ug mikisi-kisi nga imong gilayog. Apan sama ka lag nagdalag usa ka dupang lambo nga maoy ihigot sa madakpan mong liti, pagkadakong baliw. Nasobrahan ka ras imong ambisyon, uy. Apan lagi, anaa ang panultihon, daw lumay nga milamay sa imong pagtuo. Gani, bulawanon ang matag gutlo, kada hagtok niini nuntan mo sab og kihol kay gusto kang makiglumba. Tingali, wala mosantop sa imong hunahuna nga dili lang gukod sa taknaan ang labing hinungdanong kombate. Ayaw isakripisyo nga mas prayoridad sa badyet ang ubang butang, samas panginahanglanon sa eskuylahan, kaysa pagkaon. Saktong pagkaon. Kon walay mahabhab, unsay pulos sa talento? Dili matimo ang walay kapuslanang mga pulong nga gikudlit diha sa papel, samtang sa klase, dili mapanihapon ang ekskwerd sa aldyebra, kaha ang Corrections— usa sa mayor nimong sabdyek.

Human sa klase, baleg dyis nga pan ray imong paliton alang sa panihapon? Susmaryosep! Alas tres sa hapon pa man ang kataposan mong kaon, gaugom-ugom ka ra man gani intawog XO gikan pas alas sayis hangtod sa alas nuybe imedya sa gabii nga klase. Ug gikan sa eskina Wireless, sagol dagan ang imong linaktan paingon sa dyutihan sa North Reclamation Area. Wala ka gani magtalinga sa mga tipal-ong estambay nga nanagpahipi sa kangitngit, nag-alinga sa mga negosyo, sa mga batan-ong babayeng isigbitbit og karton. Inig-abot nimo sa gate, morag gikunsaran sa Espiritu Santo ang relibohan mo. Dili ka pa gani makabutang sa imong bag sa guardhouse, bitaron na niini ang bisikleta ug dayong sutoy pauli. Wala kay katungod nga moangal, mas dako ka pa man ganig nasibong kabubut-on ug angayng magpasalamat sa kaayo nga misabot siyang alas dyis sa gabii hangtod sa alas dyis sa buntag ang imong dyuti.

Dili maglangan. Sama sa naandan mo nang gawi, kaonon kadtong unom sa napulo ka gagmitoy kaayong bagumbayan dayon imnan og duha o tulo ka basong tubig. Busog. Manglug-ab. Grasya! Maghuhinuktok kunohay ka sa kabusog. Salamat sa panihapon. Maayo na lang na kaysa nga’ng mopahuway gikan sa klase pero nagdyuti diay, unya maghaw-ang ug magkutoy ang tiyan. Lisod na. Ang nahibiling upat ka bagumbayan alang pa ugma sa pamahaw. Dili mahimong sayohon og kaon, mga alas otso pa sanglit mga alas dyis ka pang makapauli. Sama sa panihapon, ang pamahaw nga pan imnan sad og mga duhaon ka basong tubig. Matagbaw ka na ning matang sa pagkaon nga kon atong sumadahon, panghawid ra sa pulso. Wala mo lang baleha kadtong pitik ilawom sa imong tinai, nga tingali, mga bitok nga wala pa matagbawg kaon. Naa lang una sa imong imahinasyon ang saktong pagkaon unta alang sa panihapon. Ang tinuod, asa ra man na kon makatiwas nag eskuyla. Pila ka adlaw, semana na kang ingon ini, dili lang buwan. Resulta: midako ka ug mitaas. Oo, midako ang imong mata unya mitaas ang liog. Pastilan! Nahanaw ang kanhi mong kaambongan. Dili na nimo panagway ang akong nakita. Ayaw paglingiw, tutok kanako. Pagbaton og kaisog. Ipahungaw ang tanan nimong kasub-anan ug mga pagbati sa akong atubangan. Ipadayon. Kana, kana, sige.… Huh! Dili nato sala. Walay mabasol. Walay matudlo nga hinungdan. Anak lamang kita sa pobreng yuta. Pakyas na ba kita? Wala pa. Dili pa kataposan sa sugilanon. Baga pa kaayo ang panid nga angayng paklion sa panahon. Ang sambunot nagpadayon pa. Mentras duna pa tay gininhawa buhi pa ang paglaom.

Demalas? Na, walay pulong demalas sa atong bokabularyo. Ang demalas kadtong tuas lubnganan gikuniskunis sa mga wati. Kining terminoha, takoban lamang niadtong mga tawong pulpol, gigamit nga kapasikaran sa matang sa panginabuhing naangkon. Kitang duha ang nasayod. Walay panghitabo sa imong kinabuhi nga nalilong nako.

Sa akong tan-aw, minipis og maayo imong dunggan. Na, tan-awa ra, namiyahok og maayo imong apapangig, naporma og dayamon. Mora ka nag kanunayng nagkaon og gahi. Tanang kaila, mga higala, kanhi mga uyab kon makakita nimo mahatutok ug makapangutana gyod kon naunsa ka. Nasakit? Simbako. Pero mao gyoy kasagarang ipangusisa, kinaugalingong teyoriya sa hinungdan ning kakulian sa panglawas nimong naangkon.

Hunahunaa ra god, paminaw, mohugo man gani ang tawo kon apektado o kon dili mahauyon ang lawas sa mga gimbuhaton. Unsa na kaha kon kining mga alantoson giluom lamang, gawas nga wala pa gyoy tarong kaon? Mabuang baya ang tawo sa ingon nga kahimtang. Ambot ba sab nimo, uy, pero imoha sab na, pamatasan nga lisod maliso, gawi sa tawong putong. Dili ko segurado kon baroganan bay tawag niana. Dili gustong mopaambit. Gustong solohon lang ang problema. Dili paigo ang imong suweldo, gutom ug wala nay kuwarta pero dili ka kamaong mangayo sa imong mga igsoon nga may iya-iya nang pamilya. Kini lagi kunohayng pagtuo sa tawo nga nagtamod sa kaugalingong dalan. Naglikay kang makabatig estoryang "palumaluma ka mag eskuyla-eskuyla unya maghasol ka ra man diay". Kaanugon sa kalig-on sa imong determinasyon ug kadako sa pagtuo nga molampos, nga ang kawad-on dili higanteng koral nga makababag sa kalamposan. Pila na ba ka sugilanon o drama sa radyo nga nagsaysay bahin niini ang imong nahibaloan?

Sa laing bahin, daw hiwaon ang imong kasingkasing kon makasud-ong sa mga estudyanteng pakloy nga ang bilyaran kun bidyokehan lay gihimong benyu sa ilang klase, hudyakang nanagyampungad tibuok adlaw. Pastilan, no, kon ikaw pay nakabaton og ginikanan nga samas ilaha, kasuwerte kaha unta. Hinuon, ayaw ikomparar ang imong kaugalingon sa sama nila. Sila mao na sila ug ikaw mao lamang ikaw. Sa ingon niini nga kahimtang, makapangutana ta sa Labawng Magbubuhat, nganong sila, ang mga tawong adunahan na kaayo ug nga wala na magkinahanglan mao may gitugahan sa ingon, samtang kadtong tataw kaayong nanginahanglan mao man hinuoy giayran? Bisan sa butang na lang unta nga magamit pagtikad sa gipangandoyng kausaban nga tingusbawan sa kinabuhing alaot, unta makakaplag og usa ka himan nga mohuslo sa kadena sa katimawa nga iyaha sa Kaliwatan. Dayag na lang kon unsa kamisteryoso ang kinabuhi, no?

USA ka mingaw ug mabugnawng kagabhion. Gradwesyon mo na. Nagtoga ka ug binitbit ang sertipiko sa kalamposan. May dagkong lusok sa luha nga mingtubod. Daw mahikap nimo ang tinuod nga kahulogan sa kalamposan. Walay sama kamapasigarbohon samtang nag-aninaw ka sa imong ginikanan ug kaigsoonan nga, sama nimo, nanaghilak usab. Pinataas ang imong agtang. Nakab-ot mo gyod! Katam-is tuod sa kalamposan nga pinatud-an og tinuod nga singot. Apan sa kalit lang napapas kadtong tanan, ang kalipay, ang kagahob sa pagakpak, ang suliyaw sa mga gradwado.

Mibakod ka. Nanghupaw. Daklit nga namalandong. Mihuot ang imong dughan. Sa kalit lang, hibatyagan mo ang pagbuhagay sa tinuod nga luha. Mihingos ka ug miluom sa paghilak. Kamalipayon unta. Apan kaanugon. Kalisod diayng abton nga bisan sa damgo na lang, mapakyas pa man ang tanan. Taas pa kaayo ang latayonong taytayan. Sayod ka nga kining nahitabo sinugdanan pa lang. Unsa na kaha ang unahan, ang tunga-tunga, ang kataposan, unsaon paglabang? Dili sayon. Ang kinauyokang bahin sa imong kahiladman nasayod nga ang maong mga tinguha walay katumanan. Ang maong damgo magpabiling damgo hangtod sa hangtod. Sama sa pagpataas sa imong abling palad patungod sa kahayag sa takdol nga Buwan. Imong maaninaw nga mahimo diayng mabutang ibabaw sa kubalong palad ang kinatibuk-ang bayhon niini. Mahimo kaayo. Kaklaro ana. Apan ang tinuod nga kainiton kun gibug-aton wala dinha, taphaw. Kamabaw sa kalipay kon mao man ugaling. Usa lang ka mabulokong esena sa sama nimong mapangandoyon. Dili. Dili kini matuman. Gibati mo kini. Bag-ohay lang.

Ang abogon ug usahay lapokong dalan nga imong gisubay matag adlaw maoy usa sa labing nasayod. Hibatyagan mo kini. Lahi. Gawas niining makanunayong pitik diha sa imong ulo ug kining kalit nga pag-awop sa imong panan-aw usahay, wala mo na lang gani kuwentaha. Kini ba ang bugti? Ngano man? Unsa pay pulos sa kahago. Kaanugon sa sakripisyo. Kawala diay pulos sa mga pag-antos. Dili diay yanong matuis kon kini nay badlis sa dalan nga gilatid sa kinaiyahan. Dinhi na ba lang ta kutob? Kaanugon. Kausik sa mga panghitabo ug butang nga nasugdan. Kawalay kapuslanan sa singot ug dugo nga giula.

Matod pa, dili angay ikasilo ang butang nga wala maangkon sa kapakyasan. Sa butang nausik. Kini may iyang hinungdan. Tingali aduna pay labaw nga nanginahanglan ug mas makahimulos kay kanimo, sa maong butang. Ang hinigugmang dili maimo. Apan ang pangutana: alang kang kinsa ang mao mong kapakyasan? Si kinsa ang labawng nanginahanglan? Nganong dili man kita ang makapanag-iya?

Husto na. Sakto na sa tingali na. Sa sunod na sab higayon. Imo kong gisumbag ug dili na ta magkita dinhi. Magkita-kita ra gihapon ta, adto nas pikas aparador.

Kini lay akong ikasulti nimo, paminawg maayo, naa pa sa atong mga kamot ang kataposang alas sa atong baraha. Di ba, lingin ang kalibotan lakip ang kinabuhi sa tawo. Nagtuyok-tuyok. Sa madugay kun sa madali tingali moabot ra gihapon kini. Pahugti pa gyod, ibugkos ang bakos sa imong desisyon. Ug padayona ang panaw. Ayawg lingi, magsakit lang ang imong dughan kon lantawon mog balik ang mga tunob nga nagdanguyngoy, banlason lamang kini sa mapangahasong panahon. Iduko lang ang ulo ug padayona ang pakigbisog segun sa positibo nimong pagtuo, oh, Tawo sa Buak nga Salamin.

(KATAPOSAN)