Sa pag-agi sa nagsangang dalan sa kakabos ug kaestupido


Sa pag-agi sa nagsangang dalan sa kakabos ug kaestupido

Ni JONA B. BERING

Cebu Normal University

Mga hulagway kortesiya sa Ang Suga websayt

 

MAG-ALAS tres na to sa hapon, miagi ko sa Chinese Cemetery, kay lagi ingon ni Ting Romy, akong uyoan nga guwapo, mao niy syortkatanan padu’ng sa laing menteryo, ang Queen City Memorial Gardens.

 

Miapil-apil man god kuno kog kompetisyon sa mural painting nga nahiluna sa QCMG. Yamat na nga, bisag di kadaog, naa man gihapoy bayad-pahinungod ug libre pa gyod kaon. Mao niy paborito nakong parte sa kompetisyon: kaon!

 

Sa pag-agi nako sa Chinese Cemetery, nahibu’ng ko; daghan man diay nagpuyo sa mga nitso. Morag dili menteryohan kondili usa sa mga nagkatag-katag nga eskuwater sa siyudad.

 

Ang mga inahan bisag nagtakin og mga nagkamuritsing nga mga bata, sige pa gyod og tong-it, nya ang nakalami, nag-aray pa gyod og usa ka galon nga tuba. Nya, sa unahan, ang kalalakin-an, nanagtaksi, tagdiyes pa gyod ang pusta.

 

Nakahunahuna ko ba, hayahay man diay ni silag kinabuhi bahalag naa sa mga nitso ilang puy-anan.

 

Gikulbaan pa gyod ko kay nakakita ko sa mga bayong-bayong nga nagsigeg hingos sa rugby. Hasta nilang lipaya nga nagsigeg suyop sa plastik nga gisudlan og rugby. Nya, mingtan-aw pa gyod sila nako. Ang akong mga binuhi sa dughan naglumbaanayg lumpayat. Basig ang tan-aw na nila nako morag letson-manok, nah, kadakong malas na nuon. Atot, maypag nagdyip ko, da!

 

Nagpanglingo-lingo ko sa ilang kahimtang. Ang gipusta sa tong-it ug taksi gipalit pa lang og bugas ug wamport nga buwad, payts na unta to. Makatikdol-tikdol na unta to sa ilang bitokong kinabuhi.

 

Nakahinumdom hinuon ko da, sa giingon ni Orhan Pamuk, ang 2006 Nobel Prize awardee sa Katitikan: Mankind’s greatest error, the biggest deception of the past thousand years is this: to confuse poverty from stupidity. May punto baya ang Turko. Ang sitwasyon sa mga namuyo sa Chinese Cemetery (labi na sa iresponsableng mga ginikanan) usa ka dakong buhi nga pamatuod niini.

 

Ingon ni Ate Flora, ang asawa sa akong uyoan, “Ang nakaparat sa tapolan nga mga tawo, ang gobyerno ang pakasad-on sa ilang kahimtang. Wa nila pangutan-a ang ilang kaugalingon kon gibuhat ba nila ang ilang parte.”

 

Pero naay apan, parehas anang sitwasyon sa mga batang nakaginikanag pulpol pas tanang nangamatay. Naa ba silay kapilian ana?

 

Sama sa mga batang basurerog basurera sa ilawom sa Mananga Bridge sa Talisay nga akong nahinabi para sa among gamay nga video documentary.

 

Ingon pa ni Angela, otso anyos nga morag singko anyos ang panglawas ug pamarog, gusto siyang moeskuyla apan unsaon man nila nga wa man silay makaon (kuyog sa iyang mama ug mga igsoon) kon dili sila mamasura? Ug mao sab tingali tong mga batang nangkaging ang baga sa sigeng hingos og rugby aron mawala lang ang kahapdos sa ilang mga tiyan?

 

Bitaw, rugby ug basura na lang ang tinumdan sa nagkutoy nga tiyan sa mga bata.

 

Naay karakter nga nalumotan na ang nga’n sa akong utok, basta naa to sa nobelang “Snow” ni Pamuk. Ingon pa sa karakter: “We’re not stupid, we’re just poor! And we have a right to want to insist on this distinction.”

 

Kon puyde pa lang pintalan ang ilang kinabuhi sama sa pagpintal sa mural, dugay ra nakong gihimoag hayag nga langit ang ilang kaugmaon.—