| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

DIWATA… Anak ng Tribu

Page history last edited by PBworks 16 years, 2 months ago

Living on Separate Lives

“DIWATA… Anak ng Tribu” – Hain Na Man Sila Karon?

Ni MERRIAN PIQUERO SOLIVA

 

ANG kataposan nakong pagtan-aw ug pagkadungog sa DIWATA ... Anak ng Tribu nga mipasundayag kaniadto lang tuig 2001 didto sa Bistro Tagbilaran (kanhi Zoom Disco). Sama kanako, daghan usab ang nangutana kon hain na man sila karon. Ang uban daw naglibog ug nakapangutana kon tinuod ba gayod nga dihay banda sama kanila. Tugoti nga dad-on ko kamo sa dalan sa nangaging panahon aron lang pagsubay sa makalingaw ug makapanganghang kalihokan ug sugilanon niining grupoha.

 

Kon maghisgot kita og mga kalihokan sama sa kongreso, organisasyon, pagpangita og pundo alang sa mga tulunghaan ug mga adunay tumong nga kalihokan, kining DIWATA anaa gayod kanunay… inyong makita. Mopasundayag sila dili lang aron sa paglingaw sa kadaghanan kondili aduna silay gibatonan nga hiniusang mga pagtan-aw alang sa kaayohan sa tanan. Sa ato pa, mikisaw ug mihimo sila og dakong kalipay ug garbo dinhi sa probinsiya sa Bohol.

 

Apan kinsa man gayod diay ang DIWATA... Anak ng Tribu? Unsa may ilang genre? Ug ngano man gayod nga kini may ilang gingalan sa grupo?

 

Ang Diwata (sa Iningles pa spirits)... Anak ng Tribu – mao ang unang ethno-reggae group sa Bohol niadtong dekada 90. Tinuod, daghan kaayong nangutana nganong sa kadaghan sa kapilian sa ngalan, kini may ilang gikauyonan? Kining maong ngalan mihatag og dakong tanghaga ug misteryo sa manan-away niadtong panahona.

 

Sa tinuoray, ang DIWATA wala gyod maglangkob sa ‘Anak ng Tribu’ sa sinugdan. Kining maong sumpay migitib lang panahon sa usa ka ritwal nga gihimo sa Tribu Higaonon didto sa Bukidnon, Mindanao diin ang grupo pormal nga gisagop isip mga anak ug sakop niining maong indigenous community tungod sa ilang way puas nga pagtabang pinaagi sa pagpakuyanap kon unsa kamahinungdanon ang usa ka tribu (sanglit, kitang tanan, nagsukad man niini).

 

Niadtong una, ang DIWATA usa lamang ka minugbo o acronym sa ngalan nila ni Django Valmores, Waway Saway ug Tatting Soliva nga pulos taga Mindanao kinsa moadto sa lainlaing lugar sa Pilipinas aron pagbaligya sa ilang mga alampat o art works ug indigenous crafts. Gawas sa pagpamaligya, kining tulo adunay tumong ug tuyo nga mao ang pagpahigmata sa atong kaliwatan nga aduna diay mga minugna nga gikan sa ato nga angay ikapanghambog sa uban.

 

Nahimo nila ang DIWATA didto sa San Fernando, Bukidnon diin nagtrabaho si Waway Saway sa usa ka NGO ug pormal nilang gisagop ang ngalan sa grupo didto sa UP Sunken Garden niadtong tuig 1992 diin atol sa ilang jamming session, daghan kaayo ang nakapangutana kon kinsa man sila ug nganong manganta man gyod sila panahon sa ilang exhibit ug pag-display. Apil na sa nakapangutana ang mga sakop ni Edru Abraham sa KONTRAGAPI kun Kontemporaryong Gamelang Pilipino. Busa, midayon sila pag-ingon nga sila mao ang DIWATA.

 

Kini silang tulo dili sama sa typical traders nga mobaligya lang sa ilang mga alampat ug indigenous crafts, tungod kay ila mang segurohon nga ang mga mamalitay bisan ang igo lang molili ug manigsusi nga maedukar kon unsa ba gayod kining nagkadaiya nilang paninda. Niini, makahibalo pa sila ug malingaw pa gayod. Dili ba pagkasuwerte?

 

Ang paghiduaw nila sa Bohol dili usa ka aksidente kondili tumong gayod nila ang pagbisita aron pag-apil sa tinuig nga kasaulogan sa Sandugo Trade Fair. Kini nahitabo niadtong tuig 1993. Gawas niini, ang mga kaliwat ni Tatting sa ginikanan tal man gayod nga Bol-anon, ang iyahang inahan taga Loay ug ang iyang amahan taga Antequera, busa, nakonsiderar nila ang pagduaw sa Bohol. Atol niini nga okasyon, adunay usa ka tawo nga aktibo kaayong galihok sa usa ka non-governmental organization nga si Egay Dy kinsa midapit kanila aron pag-agni nga motabang paglihok sa pagpaduso sa usa ka edukasyon mahitungod sa kalikopan ug tawhanong katungod pinaagi sa musika-- isip maoy kinakusgang hinagiban nga makapadani sa katawhan ilabi na kadtong nanagpuyo sa hilit nga mga dapit.

 

Laktod pagkaestorya, ang unang pagsanong sa DIWATA nahitabo didto sa Larena, Siquijor niadtong 1995 kauban sa Bagong Sibol (nga gilangkoban sa batan-ong mga musikero sa Bohol diin ang ilang gidala mao ang tawag sa kinaiyahan ug kabatan-onan.)

 

Sa dihang midesisyon si Django nga mobalik ngadto sa Boracay (gani atua gihapon siya nagbase hangtod karon), si Tatting maoy nag-inusarang mipabilin sa Bohol tungod kay iya mang gisuhid ang dako nga hawanan sa posibilidad sa usa ka NGO isip resident artist nga naglihok pandong sa research department sa Community Awareness and Services for Ecological Concern.

 

Si Waway sa laing bahin, determinado usab nga mobalik sa iyang gibiyaan nga tribu nga Talaandig sa Lantapan, Bukidnon, Mindanao – human sa iyang nakat-onan nga mga pagbansay-bansay sa terra cotta, visual arts, hand-made paper making ug macrame kauban ni Tatting isip maoy pormal nga nagtudlo kaniya.

 

Sulod sa ikaduhang bahin sa 1996, ang Bagong Sibol nasagol sa DIWATA... Anak ng Tribu diin niining tungora ang duha ka grupo nahimo nang lig-ong usa. Ug ang ilang gituohan nga tahas nga mao ang paghatag lingaw sa katawhan misugod ug hinay-hinay nilang nasakmit ang pagdawat sa katawhan ug kabantog. Apan ang maong kalamposan wala nila makuha sa dakong kasayon tungod kay ila man gayod kining gitikad sa dugayng katuigan hangtod nahimo silang bantogan nga grupo sa ilang panahon.

 

Kon mahiligon ka kaayong modiskobre sa mga gig nga adunay mga tumong, nakita mo sila ug tingali apil ka sa kadaghanan nga miundak sa imong tiil, mikiay sa imong hawak ug miyango-yango sa imong ulo aron sa pagtagamtam sa ilang huni ug awit tungod kay dili man malikayan nga mopadaus-os ka ngadto sa ilang klase sa musika.

 

Sa Bohol, ang DIWATA maoy unang grupo nga responsable sa pagpakuyanap sa ska ug reggae beat. Tingali sila ang unang mipaduso sa gitawag sa Iningles og world music ug ingon sa sila usab ang unang grupo nga misundog dinhi sa probinsiya sa mga kanta nila ni Popong Landero, Joey Ayala, ASIN, Grupong Pendong, Kitaro, UB40, Santana, kang kanhi Bob Marley, ug kanhi John Denver.

 

Sa pagkatinuod, ilang nabati niadtong una nga dili maayo ang pagtan-aw sa mga manan-away kanila tungod kay kadaghanan niini supak man sa klase sa ilang kanta. Madungog nila ang nagkadaiyang panghimaraot tungod kay naanad man sila sa mga kantang rock nga sagad nilang madungog nga ipatugtog sa ubang banda, sa radyo ug makita sa TV. Ang cover songs man god nila panagsa ra kaayo matokar kay pipila ra man sad ang ganahan niini – gawas pa, ang mga musikero wala pa man madawat sa gitawag nato og mainstream artists. Apan sa ngadto-ngadto, inanay nang mingdawat ang mga Boholano sa ilang genre.

 

Busa, ang DIWATA wala mosikat tungod lang kay sikat man ang mga kanta nga ilang gisipra – kondili aduna usab silay ikabuga. Mirekord ug mipagawas sila og upat (4) ka indie album. Niadtong 1997, ang una nilang album nga giulohan og Buhay at Kultura (mixed genre – rock, slow rock, jazz, pop, new age ug world music) pormal nga gipagawas. Ug sa misunod nga tuig (1998), mipagawas na usab sila og usa ka EP (Extra Production) album nga giulohan og Protect the Youth, nga maoy sound track sa gipahigayon nga International Summer Youth Work Camp (ISYWC) nga gitambongan sa nagkadaiyang youth organizations sa kalibotan nga naggikan sa Ghana, Africa, Germany, USA ug Pilipinas – Bohol, Davao, Bukidnon, Leyte ug Manila. Kining maong album, sagol gihapon ang genre (pop, reggae ug world music). Girekord kining duha (2) ka album didto sa Koreana Recording Studio sa Dao District, nga gidumala ni Rainerio “Rene” Balbin isip tag-iya.

 

Sa kataposang bahin sa 2000, mipagawas na usab sila sa ilang unang reggae ug ska album nga giulohan og Freedom. Ug sa pagka Pebrero 2001, nag-record na usab sila sa ilang ikaupat nga album nga giulohan og Back to the Roots. Kining duha ka album officially released alang sa publiko didto sa Bistro Tagbilaran niadtong Marso 2001. Ug didto na kini nila gi-record sa Lahug, Dakbayan sa Sugbo sa may Backyard Project Recording Studio nga gipanag-iya ug gidumala ni Architect Sir Junx Muaña.

 

Dili gayod usa ka fairy tale ang kaagi sa DIWATA … Anak ng Tribu nga mihatag gilok ug lingaw sa mga Bol-anon. Gani, sila usab ang minghatag og dalan sa pagpaabli sa pangisip sa ubang mga banda nga mopagawas sa ilang tinagoang kahanas sa paghimo og kanta nga orihinal. Isip usa ka kabilin sa DIWATA, mihimo sila og 10-hour concert nga giulohan og “Buntagay ‘ta, Bay” niadtong 1997 didto sa Bohol Cultural Center nga giapilan sa daghang lokal nga banda sa probinsiya sa Bohol ug ang ilang gitugtog mao ang ilang orihinal nga komposisyon. Laing gitawag og breakthrough mao ang Woodstock Concert didto sa Carlos P. Garcia Complex sa Siyudad sa Tagbilaran kaniadtong 1999 nga giorganisar ni Atoy Torralba.

 

Apan ang mga pangutana nga maoy mobalik-balik paghasol kanato mao kini: Hain na man diay tuod sila? Nganong mingbiya man sila taliwala sa ilang kainila? Nabungkag ba sila nga maoy sagad rason nga masinati sa mga grupo? O kaha minglagwang lang sila aron pagtuman sa ilang tagsa-tagsa ka mga dalan nga gusto nilang pagasubayon aron matubag ang mga butang nga dugay nang migitik sa ilang galamhan nga gakinahanglan nga sila mismo ang mangita og pamaagi aron kini matubag? Unsa na man kaha sila karon? Unsa na may ilang kahimtang? Alang sa tanan nga gakinahanglan gayod sa daghang tubag aron matagbaw ang ilang mga kahingawa, ania ang hamubo nga kahimtang sa sakop sa DIWATA… Anak ng Tribu.

 

Si Webner Paul Remolador (front man, vocals ug rhythm guitars) anaa gihapon gatrabaho sa CASEC (usa ka NGO sa Bohol) – siya ang nanguna sa pagdumala sa Heifer International Project nga nagbase sa Leyte. Usahay mosalmot siya sa mga gig uban sa mga banda nga atua nagbase sa Sugbo. Dili na siya usa ka bachelor tungod kay naminyo na man siya ug karon adunay usa ka batang lalaki.

 

Joener Comahig (bassist ug back-up vocals), nailhan sa dagnay nga Ø.N.E., usa na karon ka minyo, adunay anak nga lalaki ug kanhi nagtrabaho sa opisina sa Couple’s for Christ sa Dakbayan sa Tagbilaran apan karong pipila ka adlaw mopatianod na ngadto sa iyang bag-o nga trabahoan ug adto na magabase sa Dakbayan sa Dumaguete.

 

Arcie Ybañez (rhythm ug back-up vocals), nakaapil sa grupo niadtong 2000, anaa karon kauban ni Bodoy (nga kanhi misalmot sa Pinoy Big Brother) ug sa ilang grupong Jr. Kilat.

 

Reigel Torrevillas (drums ug back-up vocals), malipayon nang naminyo sa iyang dugay na kaayo nga hinigugma ug kasamtangang atua sa Dubai isip nurse kauban sa ilang anak nga lalaki. Ngani, aduna pa siyay bag-o nga mga komposisyon nga makita sa iyang friendster account.

 

Egay Dy (hegalong {two-string-lute sa tribung T’boli} ug lyricist), kasamtangang anaa sa Candijay, Bohol – gadumala sa Institute for Continuing Non Formal Adult Education (ICONE) ug aktibo gihapon isip usa ka development worker.

 

Gilbert Ampoloquio (keyboardist), atua na nagbase sa lungsod sa Sierra-Bullones, Bohol kauban sa iyang asawa ug duha ka anak nga babaye. Aktibo siyang gauma base sa kinaraan kun organic ug aduna usab siyay gamay nga tindahan.

 

Tatting Soliva (percussionist, back-up vocals, kulintang, gong, flute, didgeridoo {Australian aboriginal musical & ritual instrument] ug uban pang indigenous instruments), usa na karon ka registered social worker apan padayon gihapon sa paglihok sa mga advocacy ug volunteer works. Siya ang nagpaluyo sa Tadiyandi (collective artist group nga nagbase sa Bohol).

 

Danny “dan-ax” Borbano (lead guitarist, trumpeter, composer, arranger ug ang musical director sa grupo) atua na sa kamot sa Makagagahom. Miuli siya niadtong Enero 23, 2004 sa sakit nga cancer. Panahon sa iyang lubong, gitokar ang ilang upat ka album nga diin ang tanang nanambong wala kapugong sa pagtuaw sa iyang sayong pagtaliwan.

 

Ang DIWATA gisuportahan usab sa nagkadaiyang artists ug mga indibidwal alang sa proseso sa pagmugna ug pag-umol kanila isip usa ka grupo. Kining mga tawhana galangkoban nila ni Engr. Elmar Batuan, Engr. Dick Torrefranca, Engr. Rex Tanudtanod, Dr. Jane Tanudtanod, Rolly Piquero, Benjie Culpa, Prof. Jose “jotrav” Travero, Mlbn. Donie Piquero, De Paz – Eddie, Kulas, Roger and Bernard, Henry Jumawid, Raul Castro, Andrew Gomez, Arnulfo “lokenz” Vergara, Glenn Dagdayan, Florante Anunciado, Lino Guzman, Rene Balbin, Tito Gambuta, Waway Saway ug Antonio Django Valmores.

 

Sa gikaingon sa uban, ang tanang sakop sa banda moagi gayod niining maong proseso nga adunay mohawa ug mopuli hangtod nga mabungkag. Apan ang mga membro sa Diwata … Anak ng Tribu wala moabot niini nga punto. Tungod kay aduna silay nagkalainlaing katarongan sa luyo sa ilang mga hunahuna, busa wala sila mabungkag, hinunoa, nagpuyo sila tagsa-tagsa inubanan sa ilang mga plano ug panlantaw sa ugma sa ilang kinabuhi nga sa Iningles pa, they live separate lives but joined in spirits. Nga sa ngadto-ngadto ug tingali di lang nato damhon nga magkatagbo ra ang ilang tagsa-tagsa ka mga dalan aron kita lingawon ngadto sa ilang kalibotan sa musika – basin sa paghatag dungog o tribute kang Danny o kaha alang kanatong mga nanagsunod kanila nga mahinamon nang mamati ug motan-aw sa ilang paghibalik.

 

Kay matod pa ni Kahlil Gibran, ang usa ka bantog nga magsusulat ug magbabalak sa Lebanon: “Music is the language of the spirit. It opens the secret of life bringing peace, abolishing strife.”

 

Manghinaot kita nga ang huni sa DIWATA mopatik kanunay sa atong tagsa-tagsa ka hunahuna ug dughan.—

 

Basaha usab:

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.