Ni ANITO B. BERONILLA
Nelians Store, Sibagat, Agusan del Sur
Bisaya, Nobiyembre 13, 2013
Alang kanako, kining Bismag usa ka gikahidlawang hinigugma nga kanunayng gikahinaman ang iyang pag-abot matag semana.
SAMA sa pangkalibotanong tinguha pagbugtaw sa Kalinaw, nga dali ug sayon na untang kab-oton, apan dugay ug malisod makamtan kay lainlain ang mga panlantaw sa usag usa, ang isyu alang sa unipikasyon ug kahiusahan sa Panitik nga daw multong sa matag karon ug unya naghamok natong mga Bisdak, maoy idlas nga salampati hangtod ning atong panahon karon.
Sayon na god unta hangpon ug gakson ang Panitik sa Bismag nga naglahutayg 84 na ka tuig. Ang kaestablisado ning pinalabi tang Bismag, nga milatas tadlas sa daghang kakulian ug mga pagsulay diha sa katuigan, takos ug angayan gayod sa atong pagyukbo, pagtahod ug pagsunod. Kinsa ba dihang mga magbabasa ug ilabi nang mga magsusulat nga wala mahinangop ug wala mahimuot sa sinemanang gula niini? Alang kanako, kining Bismag usa ka gikahidlawang hinigugma nga kanunayng gikahinaman ang iyang pag-abot matag semana.
Ugaling, kay sa panganinag nako, diha sa mga pangatarongan sa mga wala mosunod sa Panitik sa Bismag, anaay nagpahipi apan nagbanderang garbo sa ilang kahiladman. Tataw ug maaninaw kaayo nga sila adunay gialimahan sa maong maiya-iyahon ug magun-obong pagbati. Personal identity sa kaugalingon ug individual distinction sa ilang publikasyon, mao kana.
Apan, ang pag-awat baya nato sa Panitik sa Bismag walay atoang garbo niana nga naluad, way baroganan nga natamakan ug way prinsipyo nga nasakripisyo. Kay kitang tanan, ilabi nang mga magsusulat, miila ug nag-isip nga ang Bismag usa ka institusyon, usa ka awtoridad nga takos sa atong pagtahod ug pagsunod. Usa kini ka ehemplo nga giya alang sa kahiusahan ug kalamboan sa atong pinulongan ug sa Panitik niini. Ang kamahinungdanon sa Panitik sama sa mga damba sa edipisyong gitukod diin mokatkat ang mga panday sa konstruksiyon, kon sayop ang pagplastar lagmit ang disgrasya.
Ang tinamod ug iladong Webster Dictionary ni G. Daniel Webster walay bisan usa, American o British, nga misukwahi sa espeling o panitik. Gisagop nila sa English World ang tanang lagda nga nasulod niini. Ang pagbutang sa mga British og ‘u’ sa labor (labour), honor (honour), ubp, mga variation lamang ug dili contradiction, walay naguba kun natipas sa pundasyong mga lagda.
Sa tinuod, gisaog kos labihanayng kasubo sa busiad nga reaksiyon ni Nyor Erning nga gidasonan ni Nyor Lam diha sa sinulat ni Nyor Gremer nga maoy pabor sa Panitik sa Bismag. Ug ang akong kahimangod, isip Bisdak ug kauban sa dagang, gibalak ko na lang, uban niining sinulat.
Ania:
Paskan, kalisod ba diay ang sayon ra untang espelingon,
sa kahiusahan kalamboan mga Bisdak man kita miangkon?
Nganong iyahay man kitag tirada kaugalingon tang baroganan,
gusto gyod maoy ilhong mag-una? Sa yano, lamang, letrang u ug o
kay lagi sa atong katitikan mga tadhan, ilang gamit, isigtisar, maoy husto?
Matod nyo, -- u kon gahi ang paglitok, o kon sa pagtonong mahumok,
uy, lainlain bayang tonada lainlaing tinugkaran? Hoy, kon mao, lunlon
diay u sa tigpod Bol-anon, pulos pod o sa lurayng Ilonggo, kalandrakas gayod
anang dulngan, kasiphagay kon maoy pagsamhan? Mao, kining hangyo intawon:
Mga Bisdak patikanan pagtudlos katawhan atong kahiusahan,
yukbo tas iyang tigsong kagulangon panitik Bismag maoy atong sundon!
Kita, sa Kabisay-an ug sa Mindanao halos tanan makasabot ug makasulti sa dilang Binisaya; kita ang labing dakong hut-ong sa pinulongan gawas sa Tinagalog. Maghiusa kita, sa pagsulti ug sa panitik niini. Ato kining amumahon. Kini ang dagway sa atong pagka Bisdak.
Kon taptapan og maskara ang tawo o mga tawo, di na siya o sila mailhan. Ingon usab niana ang mahitabo kon iya-iya kitag estampar sa tinagsa tang kailhanan ug tumong.
Kita usa ka Bisdak: uska Pinulongan, uska Panitik maoy maglahutay sa atong pag-uswag ug paglambo.
Niini, naa kanatong mga magsusulat nasambilay ang dakong kaakohan. Ang hiniusang Panitik maoy atong nag-unang katungdanan.
Ang mga mantalaan, ang mga tabloid maoy atong behikulo sa pagsabwag sa husto ug hiniusang panitik. Sa ingon nga paagi, matudloan nato ang reading public, ug hasta gani mahimong reperensiya sa mga magtutudlo sa K-1 ngadto sa Grade III sa mga tulunghaan. Kay unsa ang ilang nabasa mao kana ang panitik nga ilang isulat. Ug dili ta sila libogon sa lainlaing panitik. Busa, maghiusa kita mga igsoon. Ang Panitik sa Bismag maoy atong gamiton. Please lang.—
Tubag sa Editor:
Mga Kadugtong:
Comments (0)
You don't have permission to comment on this page.