| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

MGA PANAHOM KALABOT SA MGA BAHIN SA LAWAS

Page history last edited by Edgar S. Godin 8 years, 5 months ago

MGA PANAHOM KALABOT SA “MGA BAHIN SA LAWAS” NI DR. JES B. TIROL, PH.D.

Ni ERIC S.B. LIBRE

Dakbayan sa Digos, Davao del Sur

 

SA panid 19 sa Oktubre 28, 2015 nga isyu niining Bisaya Magasin, naikag ug nakat-on ko sa pagpahayag ni Dr. Jes B. Tirol kalabot sa Binisayang ngalan sa mga bahin sa lawas uban sa Iningles nga hubad niini. Nakadayeg ko sa kakugi ni Dr. Tirol sa pagpanukiduki kalabot sa lumad nga mga Binisayang termino kalambigit sa lainlaing hilisgotan.

 

Apan duna koy pagduhaduha ug kalibog sa pipila ka termino nga nalakip sa nahisgotang “glossary” o talastas ni Dr. Tirol.  Sa akong pagtuo, maayo sab tingaling ikapahayag kining maong mga pagduhaduha ug kalibog aron nga matin-awan kitang tanan.

 

Una, sumala ni Dr. Tirol, ang Iningles sa tangkugo mao ang “cerebellum” samtang ang sa tampihak, “nape.”

Dili ba ang tangkugo mao man kanang luyong bahin sa liog? Usahay tawgon usab nato kini nga tingkoy. Kon mao, nan ang hustong Iningles niini mao ang “nape” (“back of the neck,” sumala sa diksiyonaryong Iningles).

Unsa man pod diay nang “cerebellum” nga gisangpit ni Dr. Tirol?  Sumala sa diksiyonaryong Iningles nga akong gitamdan, mao kini ang bahin sa utok nga dunay importanteng papel sa pagkontrol sa paglihok ug makaplagan sa luyong bahin sa bagulbagol sa mga organismong dunay dugokan (“region of the brain that plays an important role in motor control, part of the brain at the back of the skull of vertebrates”). Sa ato pa, bahin kini sa utok ug anaa sa sulod sa bagulbagol. Sa pikas bahin, ang tangkugo o tingkoy dili man tingali bahin sa utok. Ug usa kini ka panggawas nga parte sa lawas. Busa, sipyat gyod tingaling ingnon nga kanang tangkugo o tingkoy mao ang gitawag sa Iningles og “cerebellum”.

 

Kon subay sa atong nahiunang paghisgot, ang “nape” sa Binisaya mao ang tangkugo o tingkoy, unsa man diay ang Iningles sa tampihak? Sa akong ubos nga nahibaloan, ang tampihak mao ang morag lupyak sa kilid sa bagulbagol nga medyo tunong sa linya sa kilay. Kana ganing sagad pisoon kon labad ang atong ulo.  Ug ang tukmang Iningles nga tawag niini mao ang “temple”.

 

Dugang pa, nalakip sa nahisgotang “glossary” ang mga pulong nga bagulbagol (“cranium”) ug bungo (“skull”). Sa akong pagpangukit, nakita nako nga kanang “cranium” ug “skull” sa Iningles mga kapulong (synonyms) ra diay.  Hinuon, sa mas teknikal nga pagsabot, kining duha dunay panagkalahi.  Matod pa, ang “skull” dunay duha ka bahin: ang “cranium” (“the part that encloses the brain” o ang bahin nga naghakgom sa utok) ug ang “mandible” (“jaw or jawbone,” apapangig sa Binisaya).  Subay niini, ang “cranium” maoy labing takdong Iningles nga hubad sa bagulbagol. Apan sanglit ang “cranium” ug “skull” mga kapulong man sa Iningles, mahimo ra usab dawaton ang “skull” isip Iningles sa “bagulbagol.”

 

Sa laing bahin, kanang “bungo” sa akong pamati mora man og Tinagalog nga pulong (“skull” sa Iningles). Kon mangita gyod ta og Binisayang pulong alang sa “skull” (subay sa mas teknikal nga kahulogan niini diin gilangkob ang bagulbagol ug ang apapangig), tingali ang pulong nga atong gipangita mao ang “kalabera”.

Natingala pod ko sa paglakip sa maong “glossary” sa mga pulong nga “salabotan” (intellect), “hingaw” (migraine headache), ug “ambulong” (acne).  Sa akong pagsabot, dili man god kini mga parte sa lawas. Kanang salabotan mao ang katakos sa paghunahuna ug pagsabot. Karon pa ko makahibalag nianang mga pulong nga “hingaw” ug “ambulong,” pero pinasikad sa Iningles nga hubad ni Dr. Tirol niini, akong nasabtan nga kini nagpasabot sa mga klase sa sakit o balatian – sa ato pa, dili gyod mga bahin sa lawas.

 

Sa kataposan, nagduhaduha ko sa Iningles nga hubad ni Dr. Tirol sa pulong nga “alimpatakan” isip “frontal lobe”.  Kay sa akong ubos nga pagsabot man god, ang “alimpatakan” kapulong sa “utok,” “hunahuna” o “pangisip” – wala kini magpasabot sa bisan unsang tinong bahin sa utok.— 

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.