| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

Panalipdan Ang Visayan Sea

Page history last edited by Edgar S. Godin 14 years, 6 months ago

Ni BEN ARIETE

Septiyembre 30, 2009

 

Ang mga paningkamot makapabayaw sa balatian dihang, matod sa taho ni Oposa, may mga sightings na sa mga balyena ug lumod nga duol ra kaayo sa baybayon sa Santa Fe.

 

GIDUSO ang kabana tungod sa kritikal nga kahimtang sa marine ecosystem sa Visayan Sea. Ang mga makikalikopan nagtukod og mga marine protection area (MPA’s) aron maalkontrahan ang pagkasusot sa katubigan sa naasoyng dagat.

 

"Ang marine ecosystem dinhing dapita nameligro nga mahagba," matod pa ni Antonio Oposa, pamuno sa Law of Nature Foundation (LNF), kinsa mao usab ang pangulo sa Visayan Sea Squadron (VSS). Kon kahinumdoman, si Oposa usa sa mga Magsaysay awardee tungod sa iyang kinasingkasing nga krusada aron madasig ang mga lungsoranon nga mohimog aksiyon ug mahayagan ang tanan nga gamiton ang tagsa-tagsang katakos pagpanalipod sa kalikopan tungod ug alang sa ilang mga anak ug sa mosunod pang henerasyon.

 

Maingon nato nga tibuok kinabuhi nang panaad ni Oposa nga ipadayon ang away pagpreserbar sa kalikopan ilabi na ang kinabuhing dagatnon. Nagpangedaron pa lang siyag 20 sa dihang gisugdan niya ang kampanya.

 

"Mahigugmaon man gyod ko sa kalikopan," matod pa niya nga mahandurawong mihandom sa taas-taas nang panahon niyang gigugol sa pagpreserbar sa kadagatan sa Bantayan Island kauban ang iyang lolo kinsa lumad usab sa maong dapit.

 

Gipadayag ni Oposa nga iyang nakasakbang kaniadto ang mga mananagat nga minggamit og dinamita sa pagpanagat. Matod niya, ang nakita lamang sa mga mananagat mao ang kaabunda sa dagat apan wa sa ilang bungog nga mahimo kining mahurot kon dili ampingan.

 

Sa pagkakaron, wala nay bisan usa pang pormasyon sa pagang sa Visayan Sea nga wa matandog sa makadaot nga panagat— ang dinamita. Ang kagasangan mahinungdanong sangkap sa dagatnong kinabuhi sanglit mao kiniy pinuy-anan sa liboan ka komunidad sa mga isda ug uban pang kinabuhing dagatnon.

 

Ang World Bank, sa ilang 2005 Philippine Environment Monitor, nakapadayag nga hapit tanang pormasyon sa kapagangan sa Pilipinas nameligro na tungod sa makanunayong paglusak sa dinamita. Sa pagkakaron, upat ngadto sa lima ka porsento na lang ang anaa sa maayong kahimtang.

 

MAHINUNGDANON ANG REHABILITASYON

MATOD ni Oposa, dili paigo nga atong gudkon ang ilegal nga mga mananagat. Gikinahanglan na usab, matod niya, ang pagpahiuli sa kapagangan ngadto sa natural niining kahimtang.

 

Tungod sa nagkamenos nga produksiyon sa isda, ang Visayan Sea, nga mihakop og 10,000 kilometro kuwadradong kadagatan, diin kanhi giila nga labing abunda nga marine ecosystem, karon, anaa na sa labing tabangonon nga kahimtang.

 

Matod sa pagtuon niadtong 2005, nasudlay nag maayo ang mga municipal fishing ground sa Visayan Sea nga mao untay nag-amot og 14.4% produksiyon sa isda. Kon sa maong tuig naghinobra na ang pagpanagat, unsa na kaha kini karon?

 

Matod pa ni Ulrich Schmidt, usa ka socioeconomist nga nagpahigayon og pagtuon sa Visayan Sea alang sa Food and Agriculture Organization, ang naghinobrang pangisda sa gagmayng mananagat ingon man sa panagat komersiyal apil na ang ilegal ug mapanamastamasong paagi sa pangisda, maoy numero unong hinungdan sa paspas kaayong pagkasusot sa kinabuhing dagatnon.

 

ANG TAHO SA WORLD BANK

TATAW ang kahulogan sa taho sa World Bank: panahon na nga maalarma ang tanan. Ang kanihit na sa panagaton tungod sa naghinobrang pagpahimulos sa kadagatan, matod sa World Bank, kon pasagdan, mahimong mobalor og P6.5 bilyones nga kawad-on matag tuig. Kasagaran, moabot og P180 bilyones ang kabulahanan nga mapahimuslan gikan sa dagat matag tuig, matod pa sa World Bank.

 

Gibanabana sa World Bank nga sa matag kilometro kuwadrado sa himsog nga pagang, mokita kinig P2.5 milyones gikan sa pangisda ug turismo.

 

"Sa kinatibuk-an, ang kapagangan sa nasod nakaamot og labing menos P70 milyones matag tuig sa ekonomiya, mga 1.4 porsento sa gross domestic product," pamahayag pa sa World Bank.

 

Ang pagka seryoso na sa sitwasyon maoy nagbadlos (underscore) sa kontribusyon ni Oposa sa pagpanalipod og pagpahiuli sa kahimtang dagatnon.

 

KAGAMHANANG LOKAL

TUNGOD sa limitasyon sa kagahom sa iyang grupo, si Oposa miingon nga nagsalig gayod sila sa abag sa mga lokal nga kagamhanan ug uban pang non-government organizations (NGO’s) ug may kabanang mga tawo sa pagpangamot sa ilang mga proyekto.

 

Ang grupo nakapabarog nag napulo ka MPA sa lungsod sa Santa Fe sa Bantayan Island (Cebu) diin, sa pagkakaron, ang panagat ginamit ang dinamita, hingpit nang nahanaw. Ug kini tungod sa pagpaluyo sa kagamhanang lokal sa Santa Fe ug mga mananagat mismo.

 

Nakakaplag si Oposa ug talagsaong pamaagi aron mapadis-og ang iyang adbokasiya. Kini mao ang "kaaway-alyado" nga diskarte. Ang mananagat nga sad-an sa ilegal nga panagat tanyagan nga bahason ang sentensiya kon ugaling mouyon nga himoong tigbantay ug moabag nga panalipdan ang kadagatan batok niadtong nalambigit sa ilegal nga panagat.

 

Epektibo ang pamaagi. Ang kanhing kaaway sa kinabuhing dagatnon nahimo na hinuong mga anghel nga manluluwas sa himalatyong kahimtang dagatnon.

 

100 KA MPA SULOD SA LIMA KA TUIG

ANG mga paningkamot makapabayaw sa balatian dihang, matod sa taho ni Oposa, may mga sightings na sa mga balyena ug lumod nga duol ra kaayo sa baybayon sa Santa Fe. Ang presensiya niining maong mga linalang nagpamatuod lamang nga hinay-hinay nang nahibalik ang kahimtang sa ilang dagat tungod kay, lagmit, aduna na silay makaon dinhi.

 

Apan iyang giangkon nga ang iyang grupo aduna pay taas nga panaw aron hingpit nilang makab-ot ang damgo. Naglaraw sila pagtukod og 100 ka MPA sa kritikal nga mga dapit sa mosunod nga lima ka tuig.

 

Matod niya, ang labing lisod nga buluhaton mao ang unsaon pagdani sa mga mananagat sa kamahinungdanon sa paggahin og luna sa dagat alang sa itloganan ug pagpasanay sa isda. Bug-at man sa kabubut-an sa mga mananagat, apan pipila kanila ang nakasabot na sa kahulogan niini.

 

Gipanghimug-at ni Oposa nga dili magmalamposon ang ilang kampanya sa lungsod sa Santa Fe kon dili pa tungod sa pagpaluyo ni Mayor Jennifer Ilustrisimo ug uban pang opisyal sa kagamhanang lokal. Iyang gilaoman nga daghan pang opisyal sa lungsod ug barangay ang moabag nila aron daghan ang ilang mahimo. "Sa pagkakaron, namatikdan na namo ang balod sa kabag-ohan. Mas nasayod na karon ang mga lungsoranon sa suliran," matod niya.

 

Ug niining bag-o lang, si Oposa nalipay tungod sa memorandum of agreement nga napirmahan taliwa sa LNF ug Departamento sa Nasodnong Depensa. Ang naulahi misaad nga mopaluyo sa kampanya nila ni Oposa.

 

Sa pangutana kon nganong siya mipirma, si Defense Secretary Gilberto C. Teodoro, miingon nga iyang gikonsiderar ang marine ecosystem sa nasod tungod kay kini isyu usab sa nasodnong seguridad.

 

Ilawom sa kasabotan, ang LNF mahimong mangayo og logistical support gikan sa Naval Forces Central (NAVFORCEN) sa Philippine Navy sa ilang operasyon paggukod sa ilegal nga mga mananagat.

 

Nanawagan si Oposa sa tanan nga magpakitag kabana aron luwason ang kahimtang sa kadagatan. "Kinahanglan natong panalipdan ang mga dapit sa Visayan Sea."

 

Ikaw, andam bang mosanong niini? —

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.