| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

Lider ug Liderato

Page history last edited by Edgar S. Godin 14 years, 6 months ago
Saladbowl
Ni Amelia H. Catarata-Bojo
Bisaya, 16 Septiyembre 2009
 
 
Pila na lang ka pamilok, magsugod na ang kampanya alang sa nasyonal nga eleksiyon nga ipahigayon sa Mayo sa sunod tuig. Tinuod kaha nga mag-eleksiyon gyod? Kon mag-eleksiyon man, sakto sab kaha ang resulta? Kon sakto ang resulta, aduna kahay kasulbaran ang atong inadlaw-adlaw nga mga kabalaka sama sa pagtungha sa mga bata, pagkaon, kaligdong ug hustisya? Kon matubag ang maong mga panginahanglan, dili na kaha nato ikabaligya ang atong kalag sa ngalan sa pagpakabuhi?
 
Sa usa ka panagtigom nga akong natambongan, dihay usa ka tawo nga misugyot nga kinahanglan kunong ilhon nato ang mga lider ug ang gapalider-lider lang. Diha say misugyot nga kinahanglan klarohon and lider nga dunay liderato ug kadtong lider nga wala gyod intawoy eeeek, matod pa. Sa ato pa, unsay atong tan-awon diha sa atong pilionon?
 
Sakto baya gyod tingaling tutokan na ni nato kay madismayar na sab ta kon tawo lang atong mapili, dili lider gyod. Hinuon, matod pas usa ka tawo sab sa maong panagtigom, mas maayo na lang tingali kon tawo atong mapili nga dili líder kaysa iro ba kaha, unya lider pa gyod nga iro? Mao nay problema, kay gawas tingali nga maglisod tag pangartiyo unsay kalidad sa tawo nga lider, maglisod pa sab tag sabot unsay kalidad sa tawo nga angayan himoong konsehal, mayor, gobernador, senador, presidente ug unsa pa dihang posisyon nga abli karon nga piniliay. Lahi-lahi baya nga posisyon, lahi-lahi sab nga abilidad unta ang gikinahanglan. Sa nangaging mga piniliay wala ra man god ta magsukit-sukit kon ang kahibalo ba moiningles kinahanglan alang sa mayor o alang lang sa konsehal. Kinsay kinahanglang maayo moplano, o maayong mosabot og plano, ang mayor ba o ang konsehal, gobernador ba o kongresista? Mao nay mga pangutana tingali nga angay natong hunahunaon.
 
Ambot unsaon sab kaha ni, sa? Unsaon nato pagpili ang tinuod nga lider? Unsay mga timailhan? Ang problema gyod kay kon wala tay kapilian, unsaon na lang? Pugos na sab tag tulon anig pait ug tunokon? Mao nang mohiyos ang atong ideyalismo ngadto sa kon kinsay mohatag og dako o kon kinsay mas kusog manghulga. Unsaon, gamay ra man gyod kunong tawo nga kasabot gyod og tinuod nga liderato. Kon kasabot man, masapawan ang maong panabot sa panginahanglan. Gawas pa sab, daghan kuno “daw-limps” karon. Dawat-limpiyo, ba. Maghulat mahuman ang labo-labo, una moentra aron mangayo sa ilang bahin. Hehehe.
 
Matod pa ni Inday Santiago, Chair ug Chief Executive Officer sa Mindanao Commission on Women nga mitutok karon niining pamaagi sa pagpanday sa kalinaw dinhi sa Mindanao, ang usa ka lider kinahanglan makapakita og 5 ka abilidad: shepherding, mentoring, healing, entrepreneurship, ug communicator.
 
Kining shepherding nga abilidad mao ni ang gitawag og pagpastol. Kanang abilidad sa paggiya sa iyang katawhan ngadto sa dalan nga matarong ug mapuslanon. Kadaghan na ko kakita og mga lider kuno (kay nakapatong man sila sa trono sa ilang posisyon) nga inay matarong ang ilang mga tawo, tua nangapreso na man hinuon kay pataka lag pangulata kay tawo lagi sa “makagagahom”. Naa pa gyoy nakapatay ug napatay kay gawas nga gisugo sa ilang lider nga mopatay, gilipotan pa gyod sa ilang lider kay kuyawag mopiyait. Mao nay pagaingnong lider tuod apan dili shepherd. Ang tinuod nga pastol maningkamot gyod nga mahatagan og maayo nga kinabuhi ang iyang mga karnero. Kalidad kana ug abilidad sa tinuod nga lider.
 
Kauban sa abilidad sa pagpasto mao kanang abilidad sa pagtan-aw sa dalan nga agian ug sa dapit nga padulngan. Visionary ang usa ka tinuod nga lider. Sa ato pa, nakita na niya ang dapit nga angay sa iyang mga ginsakpan ug kini nga dapit maoy hinay-hinay niyang ipasabot ug hinay-hinay niyang ipakita sa iyang mga sumusunod. Mao ni kasagarang kulang sa atong mga lider. Sige tuod tang ingnon nga moadto ta sa dapit nga nindot apan ang agianan lisod sa mga gipastol, sayon sa pastol. Adunay kuwestiyon sa pagsalig na sab, sa? Mao nang lisod sab ang maglider. Maong daghan igo lang gyod sa paglider-lider. Ang pangutana dinha kon makaagwanta pa ba ta sa atong kahimtang hangtod sa 2013 kon palpak na sab atong mapili karon.
 
Tungod nianang shepherding nga kaakohan, kinahanglan sa líder nga communicator siya. Kahibalo siya mopasabot sa iyang mga hunahuna ug damgo. Kahibalo mohulagway sa dapit nga paingnan ang maayo nga líder ug kahibalo sab siya mohatag og saktong pagtulun-an ug mga instruction ngadto sa iyang mga sumusunod aron dili kini mawala sa dalan ngadto sa dapit nga paingnan.
 
Sa mentoring, kinahanglang makapakita ang lider dili lamang og mga tawo nga iyang natabangan pinaagi sa paghatag og kuwarta, bugas, scholarship ug unsa pa dihang mga materyal nga kaayohan apan kinahanglan makapakita siya og mga tawo nga iyang napatubo ang panabot. Si Inday, pananglit, giila ni Margie Moran-Floirendo nga usa sa iyang mga mentor labi na sa iyang pagtubo isip usa ka gender equality advocate ug sa iyang mga kalihokan isip peace and development worker. Kon nakaingon niini si Margie, klaro nga dili tungod kay nahatagan siya ni Inday og bugas.
 
Kining maong abilidad napakita usab ni Jesus diha sa iyang pagtudlo sa iyang 12 ka apostoles. Dili lang simple nga pagtudlo Iyang gihimo, nag-mentor gyod Siya – usa ka pamaagi diin dili pormal ang relasyon sa nagtudlo ug sa gitudloan apan mas personal, mas detalyado, mas lapad ug mas lawom ang maabtan sa ilang pagpasabot ug pagsabot. Kini nga relasyon lig-on apan walay bayad. Gibayran ba ni Pedro si Jesus sa mga gitudlo ni Jesus kaniya? Ang tinuod nga lider wala usab magtuon aron maka-mentor. Natural kana nga mogawas kaniya nga abilidad, bunga sa iyang gugma ug pasyon alang sa mga tawo nga iyang gilideran.
 
Entrepreneur sab kuno ang usa ka líder. Ang buot ipasabot niini, matod pa ni Inday, kahibalo mangita og maayong kahigayonan ang usa ka líder. Gawas pa niana, kahibalo mangabli og kahigayonan ang usa ka maayong líder. Sa akong pagsabot niini, maayo motuon ang usa ka maayong líder. Kahibalo modukiduki, kahibalo makisayod ug kahibalo moproseso sa nasayran nga mga pamaagi nga makabulahan sa iyang mga tawo, dili sa iyang kaugalingon ug sa iyang pamilya. Pananglit, líder ba ang usa ka tawo nga giseguro ra niya nga siya ray adunay kahigayonang molambo?
 
Healer usab kuno ang tinuod nga líder. Dili sab seguro ang buot ipasabot niini nga kahibalo manambal ang usa ka líder apan kahibalo siya mohapuhap sa usa ka samad hangtod nga dili na kaayo kini hapdos. Dili sab buot ipasabot niini nga ang usa ka líder mohapuhap lang. Kinahanglan kahibalo mopatuman og hustisya ang usa ka líder tungod kay ang pagpanglupig maoy labing hapdos nga bunal nga puydeng matagamtam sa tawo. Dinha mopiyait sa kasakit ang tawo. Puydeng maantos kuno sa tawo ang kagutom apan dili ang mga samad sa pagpanglupig ug kawalay kaangayan.
 
Dili baya sab lalim maglider, sa tinuod lang, apan maong daghan nagtuo nga kahibalo sila maglider tungod kay wala pay mitumaw nga sakto gyod pod nga tawo nga adunay kalidad nga ingon niini. O kaha wala pa tay “saktong mga mata” nga makakita og líder nga ingon.
 
Matod pa ni Chris Epstein, sa dili pa kuno mopataas sa kamot ang usa ka tawo aron maglider, kinahanglang pangutan-on niya iyang kaugalingon niini nga mga pangutana:
 
1.     Unsay pagsabot nimo sa pulong liderato?
2.     Unsay paminaw nimo sa imong kaugalingon isip líder?
3.     Unsay gusto nimong handomanan sa imong liderato?
4.     Malipayon ka ba sa imong pagka tawo?
5.     Unsay imong gikahadlokan?
 
Gikan sa iyang mga tubag, puyde na kunong atong mahibaw-an kon maayo ba nga líder ang usa ka tawo o dili. Sa tan-aw nako, sayop si Chris. Sakto ang iyang mga pangutana apan kon kitay moayag sa iyang mga tubag, dili nato makita ang kinaadman sa usa ka líder gikan sa iyang mga tubag kon wala usab kitay igong panabot kon unsay sakto nga líder. Sa ato pa, angay sab tang masayod, uy.
Nah, kon mao kana, kitay unang motubag sa maong mga pangutana ni Chris Epstein. Sa maong pamaagi masabtan usab nato ang dagan sa paningkamot sa ato unyang mga kanditato ug makasabot na sab ta sa dagan sa atong kinabuhi human makadaog ang maong mga kandidato. O, di ba?—
 
 

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.