Nobela ni Raul Acas

Disyembre 2, 2009

(Anib 30)

Fiat justitia, ruat caelum. (Panultihong Latin)

(Ipatuman ang hustisya, bisan pag mahugno ang kalangitan).

DOMINGO, Mayo 13, 1990, 2:00 P.M.: Samtang gipadagan ang kotse pauli sa Bayugan 1, Agusan del Sur, nahanduraw ni Roy ang samang adlaw, lima ka tuig kanhi, kanus-a sakay sa usa ka bus gikan sa Davao. Iyang giadto si Ginong Rodulfo Verdad, kining adunahang kadugo nga kasakay niya karon, ug gipangilabahan basin pag makapadayon siya sa pagtuon sa abogasya human moangka ang kabos niyang mag-uumang mga ginikanan.

Kadto ang pagtuyok nga punting sa iyang karera. Ugaling lang usab, mao gayod kahay baid sa anggulo sa iyang kapalaran nga sa samang panaw, iyang ikaila-ila si Inday Cleofe, ang mestisa Mananwa-Bisaya nga dalagang kasakay niya sa bus, kansang anak sa panamastamas nga si Katmadau, dili pa lang dugay, nangandak sa iyang atubangan nga— kon kaparotan ray mapaabot sa makataronganong mulo ni Bador, iyang saop, nga iyang gipasaka batok sa duha ka bata-bata ni Ginong Rolly Patrino— si Nilo ug Bandino, ipatuman sa maong ilo nga bata ang hustisya bisan pag mahugno ang kalangitan!

Sanglit sa tinuoray, si Inday Cleofe, ang inahan niini, wa pa mamatay (kay gialim sa iyang sakit sa mga tagibanwang magpapatigayon sa laberinto sa Malintag, aron kapuslan pa sulod sa pipila ka tuig isip sinaligan nilang kawani), ug kay ang maong babaye mao ang kasamtangang dama sa tunginahang prinsesa nga si Diw Alima, may katinoan ang pangandak sa maong bata!

Pilay mangamatay sa kaatbang? Nagpangurog ang mga kamot sa manlalaban nga nagmaneho sa kotse— nakapamalandong sa mamahimong insigniya sa iyang pagka tawo; nga siya kadtong dangpanang manlalaban sa dinaog-daog nga mga kaliwat sa kuno mga diwatahan nga sa kanhiay, gigaid sa haligi ug gisunog, apan ning bag-ong panahon, mopatay na kon tamakan!

Dili siya uyon nga kadto mahitabo. Busa kon mogamit ang pikas og salapi aron matuis ang hustisya, salapi usab ang iyang gamiton aron kapugngan ang maong posibilidad. Kay sa kinatibuk-an, tawo niya si Bador; maunongon, buotan. Apan kon makahunahuna sa paggamit ang agalon og utok sa kaatbang, si Ginong Rolly Patrino, ug dalhon sa hukmanan nga kinumo sa iyang kamot, kadtong kahibudnganang butang nga nakapalukmay sa iyang hinigugma, matuis gayod ang hustisya, mosugot siyag sa dili! Hinungdang nakapangandak ang bata nga si Katmadau.

"Kakuyaw ba niadtong bataa, Hijo!" panahom ni Ginong Rudy.

"Maoy anggulo sa iyang pagka tawo, Tiyo. Busa hulaton ta una nga mahikay ang kasamtangang kaso sa yuta nako daplin sa suba, una nato kini tukori sa kompetensiya nga tourist lodge nga imong gisugyot."

Sa pikas bahin, nianang pagka Mayo 27, 1990, maoy pag-uli ni Maglalasang Armand Javier ug banay balik sa Brazil. Alang kang Rolly, haom kadtong higayon sa pagdeposito na usab sa banko sa Manila, og laing lima ka kilong bulawan nga dili matiktikan. Busa, dala ang bahandi sa tago ug kauban ni Nilo, gihatod na usab ni Rolly, overland, hangtod na sa tugpahanan-internasyonal ang suod niyang higala. Pintok ang panapos nga tugon ni Armand:

"Brod Rolly, buhata ang tanan, gawas lamang sa pagbuong sa dungog sa manghod kong babaye aron mapanag-iya mo siya."

"Dayag na lang, Brod Armand. Magdua first!" Gisinggit ni Rolly sa huyuhoy ang iyang kahimuot dihang nakalupad na ang ayroplano nga gisakyan sa banay sa iyang higala kansang mga ticket niini sa pagsakay siya gani pa ang mibayad. Haom kadto; nagbaha ang grasya! Gisundan kadto sa iyang paglipat kang Nilo:

"Bata… samtang gipalambo ko ang mga negatibo sa pelikula nila ni Brod Armand, mouna ka pag-uli sa gisak-an natong hotel. Andama daan ang duha ka Magdalena!"

Ug gilihok sa mestisong ulitawo ang transaksiyon sa bulawan (nga gitago niya paglulan sa van), didto sa banko.

Gibatig katapol ang milyonaryong enhinyero-arkeyologo human sa lawasnong kalipay nianang pagkagabii. Mibug-at na sa itaas ang lutaw sa iyang kahamugaway. Kay samtang gipugngan siya sa pinaspasay nga pagpalit sa iyang mga kailibgon ug tiningob nga pagpalambo sa iyang mga proyektog patigayon, sa panaganang matiktikan kon unsa diay kadaghan pa ang bulawang plaser nga idepositohay sa banko (kawhaag lima pa ka kilo), bukas na usab ang kahigayonang maangkon niya ang posible, lain na usab nga tibod sa bulawan sulod sa tipik sa banika nga natikas nila kang Bador pinaagig bogus nga dokumento sa binayloayg yuta.

Hinungdang sa minglabayng pipila ka semana, gidaskan og salapi ni Rolly ang mga manlalaban sa iyang mga sinaligang gipasakaag sumbong ni Attorney Verdad. Ug nunot sa lugaynong kaguliyang nga mitay-og sa nasod niadtong tungora, mipayuhot si Rolly og pipila ka habog-og-kalibreng mga luthang.

Ug nagnuod ang gahom sa salapi. Sa unang pagdungog sa kaso nianang pagka Hunyo 15, 1990, nanambong ang nanag-atbang nga mga protagonista aron lang tambagan nga gisibog ang pagtaral ngadto sa Septiyembre 14 sa samang tuig.

Nagpasalamat sa hilom si Attorney Verdad. Apan kutob kanus-a lang nga si Rolly di makahunahunang magpulos usab diay ang kahibudnganang butang nga iyang nabatonan, sa pagyagaw sa pangisip sa maghuhukom, ug sila ang padag-on sa kaso?

Wa nay maayong kinatulgan si Attorney Verdad nga namalandong niadto. Si Julian? Labaw pa! Kay human ikatunol niini ngadto kang Roy ang kasayoran kon unsa diay ang maong tangil, natugkad sa tambalan nga maputol lamang ang tungina nga gitingal sa iyang kaliwat kon mauli ngadto sa haya ni Diw Alima— hain man kini karon— ang maong butang. Apan unsa ba kining butanga, diin kon dili mabawi gikan kang Rolly nagsaad nag dugoong linugdangan?

Sumala sa basahon ni Ralu, kining gamhanang relikyas malagmit mao ang tipak nga tisa gikan sa haringbay sa Angkor Wat, Cambodia nga pormag trayanggulo nga adunay handag nga lima ka degrees!

Sumala sa maong basahon, kini ang kamatuoran nga mabasa:

Panid 135, 136: "Gihimong lumad ang nga’n sa Khmer ug sa iyang anak. Si Samrong Thom gitawag nag Benone; ang dalagita nang si Chinit Prey, mao na si Ilang-ilang. Taghulat nga kahalili ang anak (kon may panaw ang amahan), kinsa kon dili pa tungod sa gikuwentas niining gamayng tipak nga tisa gikan sa haringbay sa Angkor Wat nga pormag trayanggulong dunay handag nga lima ka degrees… di na mailhan (nga taga Cambodia diay, dili taga ‘Perlas’).

Panid 163, 164: "Kaha, buot pang tabanon sa ulitawong Insek (Yung Li), si Ilang-ilang; didto niya itaghulat paglubong ang tibod sa bulawan sa unang sanga sa suba… ang Malintag…! lublobanan sa gutom nga mga buaya! Igo lang kini (niyang) nalubong… uban ang kinubtanang tipak nga tisa gikan sa kuwentas sa iyang hinigugma…"

Panid 168: "Nahibaloan ba ni Adsaha nga maoy gilihi ni Ilang-ilang sa iyang pagsabak sa maong bata (Diw Alima), ang gikuwentas niining tipak nga trayanggulong tisa gikan sa haringbay sa Angkor Wat, nga may handag nga lima ka degrees?"

Panid 170: "Kahulogan sa handag nga lima ka degrees: dili kaayo sakaon ni tugbongon; makasaka-kanaog ang tawo agad sa higayon… magmalamposon. Makalamat sa bakak ngadto sa tinuod!"

"Makalamat sa bakak ngadto sa tinuod!" miping-it si Attorney Verdad sa napamalandong niining mangil-ad nga esena nianang pagka Septiyembre 14, 1990— adlaw sa unang pagdungog sa kaso sa yuta nga iyang gipasaka batok sa mga bata-bata ni Ginong Rolly Patrino.

Ugaling wa magnuod ang iyang gikahadlokan (nga dalhon ni Ginong Patrino sa korte ang gamhanang relikyas ug iwingig dapig kanila ang pangisip sa maghuhukom). Hinuon, nagbaha nga bahandi ang gipalihok niini alang sa kapid-an pa ka pagdungog. Gitakda ang sunod, kunohay alang sa kaangayan, sa Disyembre 17, kasamtangang tuig.

"Wa ka nay ipasusi, Attorney?" sukna ni Julian dihang gumigikan na ang manlalaban pa-Butuan human sa unang pagdungog, "kay iuli ko na sa laberinto ang basahon ni Ralu?"

Maila sa tinubagan sa manlalaban nga buot pa kining magpabilin kang Julian ang basahon. "Sa kasamtangang dagan sa kaso, Lian, diin matod mo, maalaot si Dayling kay sa opisyal nga talaan, si Nilo Robendas ang nagbarog nga tag-iya sa tipik sa akong banika, dili pa karon ang panahon sa pag-uli niana. Abangi una."

Apan kulba ang tubag sa tambalan: "Dili lang kay may purohang maalaot ang imong hinigugma, may laraw usab sila sa pagpatay kanako. Busa kinahanglang iuli daan. Dor," sangpit niini sa pag-umangkong kakuyog, "mouban ka nako sa laberinto sa Malintag ugma sa hapon, Sabado. Buwahan sa sunod, kon kinahanglanon ni Attorney ang basahon, ikaw nay moadtog subli kining hulaman."

Nangluspad dihadiha ang saop. Mouban? Wa siyay habak! Apan, nakasabot ang uyoan. "Dor, pangandami na ang pagpatuman sa hustisya bisan pag mahugno ang kalangitan. Kapay-kapay da gyod ang mahimo ni Attorney sa imong kaso; basta lang kapugngan ang pag-unlod natong tanan. Salamat na lang gani— ug taglawas mong nasaksihan ning miaging Abril— nga may laraw ang pundok ni Rolly sa paghipos kanako. Nakatabang kini pagkabig sa ilang pangisip aron salapi ang palihokon sa kasamtangang kaso sa yuta, hinikalimtan ang pagbuntog kanato sa dakong kasayon, ginamit ang gamhanang relikyas sa Angkor Wat. Busa, alip-i ang kahadlok. Kinsa ba ang taga laberinto? Sahi ra kanimo:— dinaog-daog! Sumala ba si Inday Cleofe, ang way palad mong ig-agaw… di ba uban kanila?"

Masulub-ong nag-isigpanguli sa tagsa-tagsa nila ka ulian ang tulo. Pagkaugma, igong midangat ang kilumkilom:

"Nakita nimo, Dor, kanang itomong mga tawo, lalaki ug babaye— bata, batan-on, hamtong nga nanabo sa taboan sa Magdua? Mga mamumuo kana sa mga tagibanwang magpapatigayon sa laberinto," gitudlo ni Julian ang panon sa manaboay nga hinay-hinay nang namaklay pauli ug kinsa pagkataudtaod, gilamoy sa kangitngit didto sa unahan. Misugod pagtaligsik. "Mokuyog ta nila."

Gihaw-as sa tambalan gikan sa iyang buyot ang usa ka rolyo nga lambo. Giseguro niyag hukot ang tumoy niini sa usa ka kahoy nga nagtubo simpig sa usa sa daghang ganghaan sa laberinto.

Dul-an sa takna nga gisundan sa duha ang panon sa mga mamumuo nga nanagtinagurha paglakaw. Usahay bugawon ang kangiob sa ilang giagian niadtong nagsilit ug naglutaw sa hanging suga, dalag-lunhaw ang bulok. Kon kapila sila maglibot-libot nga daw way tumong, wa na panumbalinga ni Bador. Gipiho lang niini nga hinakgom sa wala niyang palad, nag-aginod ang lambo nga pisi nga gilagak sa iyang uyoan. Diha sa kangitngit, mahidasmag man tuod siya usahay, sa nagliko-liko nga batoong bungbong giniyahan sa pisi, malamposon niyang nasunod ang iyang uyoan. Wa na niya makita ang panon sa mga mamumuo paglapos nila sa naglaberinto nga mga agianan. Usa ka maanindot nga hawan, sinug-ag dagitab, ang iyang nakita, diin sa usa ka nahiklin nga stalagmite kun talinis nga anapog, magmetro ang dayametro, gihukot sa iyang uyoan ang nahibiling pisi. May pipila ka itomong tawo nga nanagsuroy-suroy; tingali mga bantay kay misenyas ang usa kang Bador sa pagsulti sa iyang nga’n atubangan sa mikropono.

"Salvador Batauga," bugtong natubag sa pag-umangkon sa tambalan, agad sa baod sa uyoan nga magpakahilom lang.

"Bag-ong dumuduong, Sir; pag-umangkon ni Ginong Longrin ug saop ni Ginong Jacinto Verdad, kasamtangang tag-iya sa yuta nga kanhi kang Lakan Benone," tug-an sa bantay didto sa mikropono human magpakisayod kang Julian. "Si Ginong Batauga ang sunod mohulam sa basahon nga giuli na ni Ginong Longrin." Apan human makasulti niini sa mikropono ang bantay, mikamay kini kang Julian.

"Ginong Longrin, makigsulti kanimo ang kalihim. Paminawa ang mogawas sa mikropono."

Apan mikulima ang nawong sa tambalan sa iyang nabati, ug nanabi sa bantay nga mamauli na. Ug wa madugay, taliwa sa kangiob, sahi sa uwon ang kanhiay sa ilang paglakang, naglibot-libot, inunhan ni Julian ug sinunod ni Bador, nga maoy mirolyog balik sa giyang lambo nga ila nang naabot, maampingong gisubay sa duha ang pisi. Nadihog sa lumot ang ilang kalawasan bunga sa kanunayng pagkahisapigad sa kabatoan. Ming-islag ang mga kuwaknit sa ila nang paghigawas sa gikaintapang laberinto; takna: 11:00 P.M.

Apan paghibalik nila sa banika nianang ala una sa kaadlawon, nananghid si Bador nga maligo.

"Ayaw una!" gisinggit nga pagpugong sa uyoan nga nakapukaw kang Sining sa itaas sa balay. Nagbayang daan kinig panihapon.

"Isulat, Dor, samtang wa pa ko malimot," mando ni Julian nga mitunol sa lapis ug papel, pinangayo gikan kang Sining.

Minglurat ang mga mata ni Sining sa nagkahugaw nga kahimtang sa duha samtang ang iyang bana nangandam pagsulat.

"Mga panagna sa kalihim sa taga laberinto. Una…

"Una…" misabat si Bador nga misulat, "likayi ang bisan unsang buluhaton sa imong basakan diin kuyog kanimo ang imong apo. Gibisbisag kemikal sa mga hinanib ni Ginong Patrino ang imong basakan nga makadaot sa mga bata. Ikaduha, mapiling mayor sa Magdua si Ginong Philotel Ruben. Kalaglagan kini sa inyong kaliwat ug ni Attorney Verdad. Maoy dapigan ning mayora si Ginong Rolly Patrino."

Mipaso-paso ang tambalan. Nanghupaw. Mao usab ang magtiayon.

"Ikatulo, duha ug tunga na lang ka tuig gikan karon ang among banabana nga pakabuhion pa si Inday Cleofe, human namo siya alima. Sayop ang unang banabana nga lima ka tuig. Busa nagkinahanglan og reimbursong salapi sa higayong mohangyo kamo kanamo nga patabangon siya sa bisan unsa mang mabug-at ninyong suliran."

Mihukdong sa talad si Julian ug mibakho.

(PADAYONON)