Nobela ni Raul Acas

Mayo 20, 2009

 

(Anib 2)

 

NAHATUTOK ang manlalaban sa nagpahiyomay nga magtiayon. Apan, kadto way himan kaniya kon dili niya madala sa Lagnob nianang buntaga si Ginong Ruben. Busa, pintok niya kining gipiit pagsuna. "May sabod, Tel, ang akong gihangyo?"

 

"Wa, Roy. Mangadto ta ron. Kadiyot lang," giapas pagpangutana ni Ginong Ruben ang iyang asawa— "Ngano diay, Ma, di na siya mopadayon pagkuyog kang Ralph sa Ohio?"

 

"Di na, Pang. Unsaon kuno nang computer programmer nga parmasya may iyang natapos," tubag ni Lilia nga mibayang og painit aron maka-snack ang duha una manglakaw.

 

"Abi nimo, Roy, undanong tiaw kadtong gihunghong sa akong misis kaganiha— kon makaangay ka!" patin-aw sa beterinaryo diha nga ang duha nag-isig-angkas na sa ilang motorsiklo.

 

"Babaye na sab?" mikatawa si Roy. "No way, Tel. Wa pa koy andam. Ngano, may kandidata ka sab?"

 

"Dili akoa, Roy. Kang Lilia. Nakadayeg siya sa imong kamapinanggaon sa mga mananap— timailhang mapinanggaon ka sab unya sa mahimo mong kapikas."

 

"Mao ba?" nakapanakla ang ulitawo. "Buyno, Tel, atimanon ta ra na. Palihog unaha una kining suliran ko sa masakitong mananap. Ulion ko pa ang Dabaw. Hagbay dang nakasaad ko niana sa akong mga ginikanan, kinsa dugay ko nang wa maduaw." Gitan-aw niya ang taknaan. 10:00 s.b. na.

 

"Kalimti lang god tong sulti ni Misis, Roy. Linugdang to sa iyang pagsabak. Sa laktoranan ta moagi. Tua ta puhon sa Lagnob, udto. Mohapit una ta nianang tindahan sa unahan aron paliton ang pasiunang mga tambal nga idapat sa mananap," gitudlo ni Tel ang dako ug duha ka andanang ba’y sa kanto.

 

"Si Senyorita Dayling ninyo, ania?" dinaliang pangutana sa beterinaryo sa nagbantay sa botikang bahin sa tindahan.

 

"Atuas taas, Ingko Tel, nagkuhag sukli. Kadiyot lang, Ingko, ha," tubag sa nagbantay kinsa mipadulong niadtong pick-up nga nagpaatbang sa tindahan, ug giihap ang gilulang sinakong abono-komersiyal. "Sak-on ko na sa taas, Ingko," pulong sa nagbantay human ingna ang drayber sa pick up nga maghulat kadiyot. "Unsay akong isulti."

 

"Ingna, Ning, nga duna koy palitong mga tambal. Apan, ang uban, wa ninyo masayri kon duna pa bay stock. Kay kon wa, papulihan ko na lang susamag generic. Ilista, Roy, aron way malimtan," ugdang niining senyas.

"Iapil na lang ang mga pampahimsog sa mga baktin ni Sarah, Tel," pahinumdom sa ulitawo.

 

"O, sige, ilista— injectable solution, injection kit, bitamina, antibiotics, disinfectant, catgut, anesthesia, guwantes alang kanimo; duna pay akoa… gapas, razor blade, feeding kit, Jectran, fortified milk…"

 

"Uy, Uncle Tel! Good morning!… Amen ko, Uncle," paraygong hangop niadtong batan-ong babayeng miduol, nga nakapayanghag kang Roy. Apan sa tumang kahingangha, namad-an gilayon og yamog ang iyang kahimatngon, ug natagak ang ball pen nga iyang gigunitan. "Kabuotan baya niining bayhana!" nakatuaw siya samtang gisud-ong ang nagduko nga dalaga. "Ug, katahom, puyra buyag!" Busa, sa dihang siya na say giatubang niini aron timbayahon, nakayukbo siya sa dakong pagtahod. Ug, samtang mihana siya sa paglamano…

 

"Dayling Luz, si Attorney Jacinto Verdad," paila-ila sa beterinaryo nga nagtingsi.

 

"Komosta ka, Attorney—"

 

"Roy na lang, Nyorita," sawo sa manlalaban. "Komosta ka sab," gipig-it niya ang lumoy nga palad sa dalaga.

 

"Kadiyot lang, ha… Roy… Uncle," panabi sa batan-ong parmasist. Giduol niini kadtong drayber sa pick up, kinsa nagbarog diha sab sa duol, ug nakakita sa esena sa pinig-itay sa kamot. "Nilo, palihog sultihi gayod si Engineer nga dili makapasalig si Papa kaniya kanus-a moabot ang kaubang stock nianang abono nga iyang gipalit, kay gubot karon didto sa kaulohan," pinaluray tuod gihapon apan maampingong tingog sa dalaga; ingog nagbantay nga dili masayop sa pagsulti. Ang pagtunol niini sa invoice ug nasaling bili sa tseke nga gibayad, mao gihapon. Inampingan. "Ania ang sukli, P132.77."

 

"Sige, Ma’m. Salamat. Sultihan ko siyag seguro. Ari na ko," daw nagdali nga tubag sa drayber. Si Ginong Ruben nga nakamatikod, nahatutok. Gitanoran niinig sud-ong ang nagkalayo nga pick up.

 

Suod niyang higala ang amo sa drayber: si Ginong Tremorlan ‘Rolly’ Patrino—Geodetic Engineer, ekonomista, amatyur nga archaeologist, ug ang bugtong ulitawo pang kagawad sa lungsod sa Magdua.

Hinuon, kon bugtong ba sab siyang mestisong anak sa Magduanhong tigpanimpalad nga si Ruperto Patrino ug sa asawa niining si Matilda Perrines (usa ka Australyanang balo nga daghag napalit nga kabaskan sa Magdua ug Carmel), wa siya masayod. Ang natataw lang sa beterinaryo mao ang kakuti-kutihan sa maong higala. Dagway miliwat sa inahan. Nasayod sab kaha niini ang parmasist nga pag-umangkon sa iyang Misis? Mikatawa siya nga nakasaksi di pa dugay, sa inampingang pagtunol ni Dayling sa sukli: eksakto gyod ngadto sa kataposang sentabo!

 

"Uncle Tel, unsa may imong gikataw-an?" paraygon ug nagdalag talidhay nga sukna ni Dayling, nga maoy nakapahipugwat kang Ginong Ruben gikan sa daklit niyang pamalandong.

 

"Aw, wa, Day Luz," milimod ang beterinaryo. Insulto na alang kang Rolly kon iya pang itug-an. "Nahinumdom lang ko sa makalingaw namong proyekto ni Engineer. Bi, tan-awa ning among order," misenyas si Tel kang Roy nga itunol ang listahan. Apan kalit kining mikatawa pag-usab; niining higayona, may pataban nang taghoy.

 

"Baya si Uncle. Unsa lagiy imong gikataw-an?" subling sukna sa dalaga samtang gisuhid ang listahan. "Nia ni tanan. Ang mabayad… P785.00. Pastilan, Uncle, nagsabak na baya sab si Auntie. Kaganina, gisultihan ko siya nga badlongon ka nianang proyekto ninyo ni kagawad. Unsa, treasure hunt? Gibaliw ra ba kuno na."

 

"Bayri, Roy, kay mangadto na ta," agda ni Ginong Ruben. "Dili treasure hunt ang nakapakatawa nako, Day, uy!"

 

"Ikaw, Roy; motuo kag baliw?" ingog nangitag kadapig ang dalaga. Apan, inay paminawon ang tubag sa manlalaban, miduko kini; naulaw. Ugaling nakakaplag kinig kalutsang tabon sa iyang kataha. "Sa laktoranan mo moagi, Uncle?"

 

"Oo, Day. Ngano, tua si Papag Mama mo sa inyong basak?"

 

"Tua, Uncle. Nagpadaro."

 

"O, sige. Babay. Among hapitan kadiyot."

 

Ug, namiya ang duha sa Lagnob. Ang beterinaryo nga nag-una hinay-hinay rang nagpadagan, kay sa papan sa isigkakilid sa likod sa iyang motorsiklo, didto ilulan ang reserbang gasolina sa manlalaban, ang mga tambal, ug ang iyang kagamitan sa pagpanambal. Maoy ilang gisubay ang duha da ka dupa kalapad nga dalang pangtuwa (feeder) nga mitadlas sa kabaskan. Sa gitas-ong halos usa ka kilometro, nag-ubay kini sa suba sa Benone.

 

Mialimbukad pa gihapon sa nawong sa beterinaryo kadtong ngislit niini sa kahimuot. Labihang katawa niya sa didto pa sila sa tindahan, kay iya gyong nasakpan, kinsa nanghambog nga makapugong kuno sa iyang kailibgon, nagpunayg tutok sa maanyag niyang pag-umangkon! Makapugong unya, ha! Tan-awon ta, Roy, kon dili ka ba hinuon magbalik-balik! Apan, natabonan sa tingog sa makina ang iyang talidhay. Dayon niyang hunong.

 

"Mohapit una ta kadiyot, Roy, sa mga ginikanan ni Dayling. Tana."

 

"Makita na diay gikan dinhi ang akong ba’y, Tel."

 

"Hain niana, Roy?"

 

"Kanang nag-inusara nianang banika sa wala, daplin sa suba; sa tuo nianang likoon mao na ang tulay patabok niining dalan nga atong gisubay."

 

"Kon mao, malantaw lang sab diay kining kabaskan nila ni Dayling. Duol na kita sa utlanan sa Magdua ug Carmel, Roy. Uy, Mano Fernan, Mana Rita…."

 

"Uy, Pilo, asa man mo, Dong? Silong kadiyot," mahinangpong gidala ni Manang Rita ang duha ngadto sa binuksang silonganan ug giipisag kape.

 

"Komosta kamo, Pilo. Tabi, si…" timbaya sa amahan ni Dayling.

 

"Si Attorney Verdad kining akong kauban, Mano, Mana. Di mi magdugay kay may apason ko pag-atiman nga masakitong baboyng anay diha sa iyang banika. Diha, Mano," gitudlo sa beterinaryo ang dapit.

 

"Manguli na sab mi si Mana mo karong alas dose, Pilo," balos ni Mano Fernan sa dihang nanamilit na ang duruha.

 

 

"Traysikol na lay among sakyan. Wa dinhi ang pick up. Akong gipasayo ang drayber sa Surigao City, iyawat makakompra pa kon unsay nahabiling abono sa Insek nga suki ko. Ay, kalabad niining kagubot karon didto sa kaulohan. Naangin ang mga mag-uuma."

 

Ug, mipadayon sa ilang panaw ang duruha nga nagpamalikas sa hilom ang manlalaban. Lunlon tipasiong mga pagdayeg kaniya ang gipangyawit ni Ginong Ruben ngadto sa mga ginikanan ni Dayling. Isabong siya sa dalaga! Kadtoy iyang pagtuo kon nganong ingon niadto kasiaw ang beterinaryo dihang gikahinabi niini kaganina ang mga ginikanan ni Dayling.

 

Igo na bang kapasikaran ang iyang pagka mapinanggaon sa mga mananap aron ipiton siya ni Ginong Ruben?

"Apan ang mahigugma, Tel, lahi sa mangasawa. Gago!" girebolusyon ni Roy ang makina sa iyang motorsiklo, aron dili mabatian ang makapahiubos niyang yawyaw. "Mangasawa? Minilyong salapi ang gikinahanglan, hungog! Ug, limpiyo nga salapi ang ituwa. Asawa god, dili masakitong mananap nga mahimo lag gastohag daog sa sugal nga salapi sa hangin! Huwabon!" Ug, girebolusyon na usab sa manlalaban ang makina sa iyang sakyanan. Niining tungora, nakalingi na gayod ang beterinaryo.

 

"Unsa, Roy, nadaot?"

 

"Wa, Tel. Sige padayon… Yuna…! Morag miabot na ta. Tua ang ba’y sa tabok sa suba." Apan, unya, gitudlo ni Roy kadtong tawo nga nagdungo-dungo sa basak duol sa ilang gihunongan. "Di ba mao nang tawhana ang mipalit kaganinag abono didto sa tindahan ni Mano Fernan?"

 

"Mao; si Nilo, ang drayber ni Rolly. Nag-abono," may kabug-at ang paningog ni Ginong Ruben. "Silingan diay mog yuta, Roy."

 

Apan, samtang gisugdan pagsubay sa duha ang nahabiling tunga sa kilometrong daganonon sa ilang panaw, nasiplatan sa beterinaryo ang pick up sa iyang higalang enhinyero, gipasilong ilawom sa duol nga kasagingan. Misugmat ang iyang panghanduraw ug misamot kahinay ang dagan sa iyang sakyanan.

 

Nahingawa si Phil, sa kasamtangang laraw nga gisalohan nilag hikay sa mestisong enhinyero. Kay sa kalamposan nila, basin mahaylo sa bahandi si Dayling, kinsa gipangulitawhan sa maong higala. Dili sa ingon nga si Rolly daotan, bagis. Mapropesyonal ba god kon daotan pa? Apan, dunay sambog sa pagka tawo niini nga nagkuros— wa niya maayoni: ang pagkahigpit o pagkautitod sa maong ulitawo. Ug, sanglit misalga sa politika, gikahingawa niya ang kautokan niini. Basin mamahimong lain nga Nicolo Machiavelli!

 

Hinungdang sa dihang gikaila niya kining batan-ong manlalaban nga nagsunod kaniya, kinsa, sama kaniya, maluluy-on sa mga mananap, sa ato pa, usa ka tawong dunay kasingkasing, iya kining gipamasin nga mabungsod alang sa iyang pag-umangkong dalagang pharmacist. Hinuon, tatawng gitangtangan niyag kagawasan sa pagpili ang manlalaban. Apan, di ba iya mang nasakpan nga nabihag kini sa dalaga? Di, iyang ipiton! Kana ang praktikal nga sulbad sa gihangyo kaniya nila ni Ginong Fernando Javier ug Ginang Rita de la Cruz, ang mga ginikanan ni Dayling (natawo— Hunyo 5, 1967; sangkap nga binunyagang nga’n— Dayling Luz de la Cruz Javier; duhay angga, Dayling ug Luz; lima ka tiil ang kataas): "Pilo, isipa si Dayling nga imong anak. Pilii siyag maayong pamanhonon," kining sultiha sa iyang bayaw nga si Mano Fernan ang gidumdom niyag maayo.

 

Busa, di mahimo ni Ginong Ruben nga magpasagad. Kay si Dayling da ang nakahukom nga makig-uban sa mga ginikanan niini. (Ang duha ka magulang igsoon, pulos lalaki, nanglangyaw: si Ralph, 23, ulitawo pa, usa ka computer programmer sa Ohio, Tinipong Kanasoran; ug, ang bag-ong minyo nga si Forester Armand Javier, 26, sa Brazil, nagdumala (kontrata), sa usa sa mga kompaniya sa troso didto).

 

Konserbatibong tawo ang iyang bayaw ug ang asawa niini (pulos Bol-anog kaliwat). Pananglitan na lang ang inato kaayong tinawgan niini kaniya: ‘Pilo’; dili ‘Phil’ o ‘Tel’. Ug, kay way miliwat sa hilig ni Mano Fernan (ang pagpamatigayon sa kagamitan sa panguma), gawas lang usab kang Dayling, kinahanglan gyod nga panalipdan niya ang dalaga.

 

"Miabot na kita, Tel," singgit ni Roy nga maoy mibugto sa pamalandong sa beterinaryo— kinsa wa masayod nga ang maayo niyang tinguha gimakmak diayg balikas sa manlalaban!

 

Sunod Anib: Handag: Lima Ka Degrees (03)