| 
  • If you are citizen of an European Union member nation, you may not use this service unless you are at least 16 years old.

  • You already know Dokkio is an AI-powered assistant to organize & manage your digital files & messages. Very soon, Dokkio will support Outlook as well as One Drive. Check it out today!

View
 

Ang Ugma Walay Pag-abot

Page history last edited by PBworks 16 years, 2 months ago

Ang Ugma Walay Pag-abot

Nobela ni Gremer Chan Reyes {Bismag 05-03-06}

Ang sugibuhi sa tagsulat ma-search sa Sugboanong Wikipedya: http://ceb.wikipedia.org/

 

 

(Kasugiran kini nga gipalatay sa tinuod nga mga panghitabo sa kasaysayan. Makita dinhi ang batan-ong Sugbo nga napagan sa Ikaduhang Gubat sa Kalibotan. Ang kahimtang, mga pagbati, mga pangagpas, ug mga pangandoy sa kaliwatan ubos sa kabangis sa gubat tatawng maaninag niining nobelaha.

 

Kinse ka tuig nga gihagoan sa tagsulat— diin sulod sa maong kinse ka tuig nahadiin-diin na lang siya sa nagkadaiyang mga basahonan aron lang pagsiksik sa gikinahanglang kasayoran.

 

Ug karon, ania kining obra maestra— usa ka talagsaong historical novel nga nag-inusara sa iyang matang sa kapanulatang Binisaya nga angay gayong basahon ilabi na sa mga batan-on dili lang sa mga Sugboanon kondili sa tanang kaliwatan.

 

Sa kabataan nga wala na makasinati ug makatuhog sa atong kasaysayan, kaninyo labing gipahinungod kining maong nobela.)--Editor

 

 

Prologo:

 

MIBAGTING ang lingganay sa simbahang Saint Clothilde nianang ikanapulog usa sa buntag sa Paris. Talandogon ang ganay sa lingganay nga nanuhot-suhot sa tigming kabuntagon ug mihawin sa kahilom sa dakbayan nga ingon sa nag-awhag sa tawhanong pamalandong ning minatay nga gikasabotang ilubong nianang Nobiyembre 11, 1918.

 

Walay ngalan ang minatay. Apan nakatandog sa tanlag sa kalibotan. Dili usa ka ilo kun patayng lawas sa usa ka wa hiilhing sundalo ang buot ilubong sa kalibotan. Dili anak sa gugma. Ang minatay panagway sa kasilag, usa ka haya nga dili mahinol ug makita, usa ka anino sa kahadlok, ang hukom sa kahinayak nga makamugnag pagbasol ug pangamuyo.

 

Makalilisang ang katalagman sa iyang kabangis. Di maisip ang mga tribung napuhag, dakbayang naugdaw, gingharian ug buhilamang nagun-ob ug naagbon sa nawong sa yuta sa malaglagon niyang kapintas.

 

Apan kanus-a pa kayha ang tawo makakat-on ug hilamdagan sa kahimatngon nga way maayong moabot sa panglupig, kay unsay maagaw niya sa laing tawo mahawani ra sa iyang kamot. Ang kalaog may iyang tugbang nga kasilag kansang tango sa pagdumot may makalanag nga panganti sa panimalos.

 

Ang tawo wala makakat-on sa pagtulun-an sa iyang kasinatian. Nagpulaw hinuon nga makahinlas og labing malaglagon nga hinagiban sa kamatayon.

 

Wala pay duha ka libo ka tuig nga gisangyaw sa Tawo nga naglakaw sa desiyerto ang usa ka gumaran sa kinabuhi nga dili lang ang silingan kondili ang kaaway higugmaon. Kaanindot. Apan natan-aw nga ang Gugma sa Tawo gihimo lang puhunan sa gamhanang Gingharian. Pila ka gubat ang nahimo sa ngalan sa krus sa mga panglupig ug panglutos sa wala pa ang Unang Gubat sa Kalibotan nga karon gibagtingan sa kamatayon sa simbahang Saint Clothilde?

Misunod pagbagting ang Saint Thomas d’ Aquin, ang Notre Dame ug ang Saint Louis de Inbalides, unya ang Sacre-Coeur ug dayon ang lingganay sa tanang simbahan sa dakbayan sa pagkahilom sa mga pusil sa panggubatan.

 

Nagsayaw ang Paris sa kalipay. Nagsuliyaw ang London sa pagmaya. Magahob ang Dakbayan sa Tinipong Kanasoran. Nagsingkiay ang tagayan sa alak sa New York. Makabungol ang budyong sa mga gamhanan nga nanagsangyaw sa Armistice sa Unang Gubat sa Kalibotan. Nagmaya ang katawhan. Sa kataposan mitang-on da gayod ang pagtulo sa dugo sa panggubatan.

 

Apan may mga tawo nga wala mahimuot. Nahilom ang pusil. Apan sa dughan nag-alintabo ang kahiubos. Bulog ang kalinaw kay kasabotan nga panglupig nga gipamugos ngadto sa mga Aleman. Dili makiangayon. Giusab sa Amerika ug sa mga kaanib ang mapa sa Uropa sa way pagtan-aw ug pagtamod sa tingog sa katawhan sa kayutaan nga hingtungdan. Ang Armistice nakitang paghari-hari sa kusgan batok sa mahuyang. Dili panagsabot alang sa kalinaw kondili usa ka silot nga gipamugos sa kaliwatan pagkalawat sa pinulongan sa paninugon sa kasabotan nga gimbut-an sa kusgan ug malupigon.

 

Natapos na ang gubat apan padayon ang pagdili sa mga barko sa dunggoanang Aleman nga mahikawan sa pagkaon ang lunos nilang katawhan. Nawagtang na sa Aleman ang Lorraine ug Alasce, ngadto sa Pransiya. Gitabas ang Prussia ngadto sa Poland ug nia kining pagdili sa pagkaon sa lunos nilang katawhan.

 

Mao nga wala pa gani mauga ang tinta sa kasabotan sa Versailles, may nagpangitag paagi nga makapanimalos. Dili lang paglukat sa garbo sa kaliwat nga nagusbat sa panggubatan kondili pagluwas sa katawhan sa dili makiangayon nga kasabotan.

 

Kanay pagbati sa nasod nga naparot sa naghinapos nga tuig sa 1918 sa Uropa. Samtang ang Silangan usa usab ka bulkan kansang kahiladman nagpuot sa aso sa kayong gitago nga naghulat lamang sa tukmang panahon sa pag-ulbo.

 

Ang Hapon gamay lang nga yuta; susama lang sa Montana, nga usa sa 48 ka nasod sa Amerika niadtong higayona. Dako lag diyotay sa Pilipinas. Ang yuta batoon. Usa sa unom ka bahin lamang ang magamit sa panguma. Ang Hapon may lumulupyo nga 90,000,000 niadtong panahona. Ang panguma dili kalaoman sa ingon nga gidaghanon nga katawhan.

 

Sa patigayon, natan-aw nga sila mabuhi. Apan nakita sa mga Hapones nga gimakuli kanila sa mga Puti ang ekonomikanhong kagawasan sa pagpakabuhi.

 

Sa Pilipinas, sa Guam ug ngadto sa Hawaii sa kamingawan sa Pasipiko, naglupad ang bandilang Amerikanhon. Gipanag-iya sa Gran Britanya— ang India, Burma, Hongkong, Malaysia, North Borneo, Western Guinea, ang Solomon Islands ug New Zealand.

 

Giyak-an sa mga Dutch ang Celebes, Sumatra, Java, South Borneo, ug Eastern Guinea; samtang ang Francia— nakasiphod sa Cambodia, Laos ug Annam (Vietnam) ug gipatikan sa timailhan nga French Indo-China. Ug usa sa pulo sa Pasipiko nga gitawag og New Celedonia.

Gibahin-bahin sa nasod nga Kristohanon ang kayutaan sa Sidlakan. Ang mga Hapones naghinan-aw lang nga maibogon sa mga abot ug mga lughason (raw materials) nga gipahimudsan sa mga nasod sa kasadpan.

 

Kon ang pailob matan-aw nga usa ka pisi sa kamot sa mga Hapones, kanus-a kayha mapupos ug mabugto? Ang Suez Canal anaa sa kamot sa Gran Britanya, samtang ang Panama hinigtan sa Amerika. Ang nahitabo sa Silangan mao say nahitabo sa dakong kayutaan sa Aprika— ang pagkabahin-bahin sa kayutaan ngadto sa Kristohanong mga nasod sa kalibotan. Gisagpa sa bug-at nga taripa sa dunggoanan ang patigayong Hapones.

 

Nakita sa mga Hapones nga may duha ka gamit ang pisi sa ilang kamot. Magamit nilang himan nga makatapon sila sa pikas habig sa kalibotan alang sa ilang kaluwasan kun paghigot sa kahoy sa pagpasagad ug maghinan-aw lang nga kalunosan ang ilang katawhan.

 

Sa tinguha nga makaugmad og ekonomikanhong kaluwasan, namugna sa Hapones ang Greater East Asia Co-Prosperity Spheres, nga ang Asya iya lamang sa Asya. Usa kini ka ekonomikanhong gumaran alang sa ekonomikanhon ug politikanhong kaluwasan sa katawhan sa mga kaliwatan nga hingtungdan.

 

Ang tinguha ug panultihon laway lamang kon huyang ang nasod ug way kusog nga makatubos sa iyang pamahayag. Mao nga nangandam ang Hapones. Ang gubat dili kalikayan. Ang matag hagtok sa taknaan gitubag sa lanog nga basal sa maso sa pandayan. Way hunong ang gam-anan nga nag-ugmad sa makalilisang himan sa gubat. Ang kagubot nahukman na. Naghulat na lang sa tukmang panahon sa pag-ulbo.

 

Tingali, ang kagubot sa Silangan nabinhi sa nasodnong pagbating Hapones, niadtong Hulyo 8, 1853, dihang ang Prigata nga Susquehanna ni Commodore Matthew Calbrath Perry miyuhot ngadto sa Bukana sa Ido (Bukana sa Tokyo karon) sa kasugoan sa presidente sa Amerika ug sa mahulgaong kanyon niini, mimando sa emperador nga buksan ang ganghaan sa Gingharian nga makasulod ang misyonaryong Amerikano ug mahimo nilang merkado.

 

Usa kini ka hinari-hari ug linuog nga panglupig sa katawhan nga mahuyang. Ang tawo mahimong hamubo dag panumdoman. Mahimo lang mahikalimot sa iyang kagahapon. Apan sa usa ka nasod kansang dughan nagkayo ang gugma sa yutang natawhan, ang nahimong panaog-daog magpabiling iwag nga maghayag sa panumdoman sa kaliwatan.

 

(UNANG BASAHON)

 

(UNANG BASAHON)

Comments (0)

You don't have permission to comment on this page.